İyonlar (MÖ 1200 - MÖ 745)
Anadolu’da kurulan ilkçağ uygarlıkları içinde en gelişmiş ve ileri düzeydedirler. Çünkü;
1- İyonlar, Ön Asya’dan gelen ticaret yollarının bitiş noktasındadırlar ve doğu batı arasında köprü vazifesi görürlerdi.
2- Diğer Anadolu uygarlıklarından etkilenmişlerdir.
3- Tarım ve ticaretle gelişmiş olduklarından bilim ve kültüre ônem vermişlerdir.
4- Şehir devletleri şeklinde yônetilmiş oldukları için serbest düşünce gelişmiştir.
Devlet Yapısı
Ön Asya’dan gelen ticaret yollarının bitim noktasında bir ülke olmaları bilim ve kültür alanında ileri gitmelerinin en önemli nedenidir. İyonlar, sanat alanında da önemli gelişmeler gösterdiler. İyon Nizamı denilen mimari üslubun yaratıcısıdırlar (Artemis tapınağı iyonyalılar’a aittir). İyon tarzında mimarı eserler yarattılar. Tapınaklar, açık hava tiyatroları bu alanda ki en güzel yapıtlardır.
Ticaretin gelişmesi sonucu birçok kültür ile temas kurdular. Ekonominin gelişmesi ve demokrasinin varlığı; fikir hayatı, sanat ve bilim alanında önemli gelişmelere neden oldu. Diyojen, Tales, Anaksimenes, ve Anaksimandros felsefe , matematik ve astronomi bilimlerinin temellerini attılar. Matematikte Pisagor, Coğrafya’da Ksenefon, Tıpta Hipokrat, Felsefe’de Heraklit ve Diojen, Şiirde Homeros ve Tarihte Heredot İyonyalıların en tanınmış bilginleridir..
Tiranlık yönetimi de ilk defa İyon şehirlerinde görülür.
İyonlar, Fenike Alfabesi’nden yararlanarak kendi alfabelerini oluşturdular. İyon şair ve yazarları tarafından kaleme alınan trajedi, komedi ve dramlar günümüze kadar önemlerini korudular. Edebiyatta Homeros destanları önemlidir.
Dini Yapısı
Ön Asya’dan gelen ticaret yollarının bitim noktasında bir ülke olmaları bilim ve kültür alanında ileri gitmelerinin en önemli nedenidir. İyonlar, sanat alanında da önemli gelişmeler gösterdiler. İyon Nizamı denilen mimari üslubun yaratıcısıdırlar (Artemis tapınağı iyonyalılar’a aittir). İyon tarzında mimarı eserler yarattılar. Tapınaklar, açık hava tiyatroları bu alanda ki en güzel yapıtlardır.
Ticaretin gelişmesi sonucu birçok kültür ile temas kurdular. Ekonominin gelişmesi ve demokrasinin varlığı; fikir hayatı, sanat ve bilim alanında önemli gelişmelere neden oldu. Diyojen, Tales, Anaksimenes, ve Anaksimandros felsefe , matematik ve astronomi bilimlerinin temellerini attılar. Matematikte Pisagor, Coğrafya’da Ksenefon, Tıpta Hipokrat, Felsefe’de Heraklit ve Diojen, Şiirde Homeros ve Tarihte Heredot İyonyalıların en tanınmış bilginleridir..
Tiranlık yönetimi de ilk defa İyon şehirlerinde görülür.
İyonlar, Fenike Alfabesi’nden yararlanarak kendi alfabelerini oluşturdular. İyon şair ve yazarları tarafından kaleme alınan trajedi, komedi ve dramlar günümüze kadar önemlerini korudular. Edebiyatta Homeros destanları önemlidir.
YUNAN ŞEHİRLERİ IONİA VE AEOLİS - AİOLİS'İN VE İYONYA'NIN YUNAN ŞEHİRLERİ
İzmir (Smyrne)
Metnin Yunanca versiyonu için buraya tıklayın
Antik yazarlar, İzmir’ in kentinin kuruluşuyla ilgili çeşitli mitlerden bahsetmektedir. Bu mitler onu bazen Amazonlar veya Theseus’ a, bazen Lelegler’ e ve bazen de yine Lidyalılar veya Tantalos’ a bağlar. Şehir, İzmir ismi olan Amazon’ dan adını almıştır. Bugünkü şehrin daha geniş alanındaki en eski yerleşim, Bayraklı denilen banliyö yakınlarında tespit edilmiştir. M.Ö. 3. binyıla tarihlenmektedir ve eski Stravon (M.Ö. 64 – M.S. 24) ve Aelius Aristides (MS 117-199) tarafından bildirilen yerleşim yeri, küçük bir kıyı yarımadasındaydı. Bu noktada, antik çağlarda şimdiki kentin uzandığı ovanın büyük ölçüde denizle kaplı olduğunu vurgulamak gerekir. Bu nedenle ilk yerleşimin bugünkü konumunun kıyıdan 600 metre uzaktadır.
Barışçıl bir şekilde yapılan ilk Yunan yerleşimi 1. binyılın başlarına tarihlenmektedir ve Herodotus’ a göre Aeolian’dır. Kazılar, ani bir kültürel değişim göstermedi, ancak Aeolian’ ın yerini alan İyon çanak çömleğinde kademeli bir artış gösterdi. Yavaş yavaş ve barışçıl bir şekilde şehir İyonyalıların kontrolüne girdi. Yavaş yavaş bölgeye geliyordular ve muhtemelen 20. yüzyılda yakın zamanda keşfedilen ilk suru (M.Ö. 9. yüzyılında) inşa etmişler. Kısa sürede şehir gelişti ve 8. yüzyılın sonunda onun yaklaşık 450 evi vardı ve sakinlerinin Ege Denizi’ nin her iki kıyısıyla ticari ilişkileri vardı. Atina’dan [Dipylus (Διπύλου) tipi] küpler ve komşu Sakız ve Midilli adalarından şarap taşıyan küpler bulundu. İzmir nin arkaik yerleşiminde,7. yüzyılında tarihlendirilen Anadolu ‘nun en eski tapınaklarından biri ortaya çıkarılmıştır. İzmir, bu dönemde koloniler kurmayan gelişen orta büyüklükte bir şehirdi ve M.Ö. 600 civarında Lidya kralı Alyates tarafından yıkıldı. Daha sonra Persler tarafından yeniden yerleşim ve fethedilirken şehir daha sonra M. İskender tarafından kurtarıldı. 5. ve 4. yüzyılında Ege adaları ile daha yoğun ticari hareketlilik ile daha da gelişmiştir.
M.Ö. 688′ de, 23. Olimpiyatta, boks sporundaki ilk antik Yunan olimpiyat şampiyonu, İzmir’ den gelen ünlü ‘pyktis’ (boksör) Onomastos’ du (Ονομαστός). Onomastos, sporun düzenlenmesini kodlayan ilk kişiydi.
M.Ö. 319′ da şehir birkaç kilometre daha güneye, Pagos Tepesi’ nin (Λόφος Πάγου) yamaçlarına taşındı.
Görünüşe göre Büyük İskender’ in, İzmir’ i yeniden kurma fikri varmış ve daha sonra bu fikir, Büyük İskender’ in halefleri olan A’ Antigonus (M.Ö. 382-301) ve Lysimachus (M.Ö. 360-281) tarafından gerçekleştirildi.
İzmir, Bizans döneminde Anadolu’ nun batı kıyılarında önemli bir liman haline geldi. 654 yılında Araplar tarafından yağmalandı, onlar da 672 yılında kısa bir süre işgal ettiler. İdari olarak Trakya Theması’ na ve daha sonra Sisam Theması’na aitti [Thema (Θέμα): Bizans İmparatorluğu’ nun idari bölgeleriydi. Thema’ nınen yüksek siyasi gücü, General tarafından uygulandı]. 11. yüzyılda kısa bir süre için Selçuklu Türklerinin tarafından fethedildi. Depremlerden zararlar nedeniyle suru birkaç kez onarılmıştır. Şehir, 1317′ de geçici olarak Osmanlılar tarafından fethedildi ve 1402′ de Moğol Timurlenk’ in tarafından yağmalandı. Nihayet 1424 yılında Osmanlı İmparatorluğu’ na katıldı.
Yunan halkının köleleştirilmesinin başlangıcından itibaren, ahali, Osmanlı’nın maruz kaldığı zalimce, haksız kölelik ve sert baskı nedeniyle çeşitli şekillerde kendilerini baskıdan kurtarmaya çalıştılar. 1820′ den önce pek çok devrim hareketleri vardı, ancak doruk noktası 1821 yılında Yunan Devrimi idi. Bu hareketler esas olarak çağdaş Yunan Devletinin coğrafi bölgesinde gerçekleşti. Türk yetkililer, bu devrimci girişimlerin intikamını, Türkler tarafından kurtarılmamış bölgelerde: Anadolu’ da, İstanbul’ da ve diğer yerlerde Yunan sivilleri katlederek alıyorlardı.
İzmir’ in Rum Hıristiyan nüfusu, 1922′ nin yıkılmasından önce bile Osmanlılardan çok zarar gördü. Çeşme deniz savaşında (1770 yılında) Rus donanması tarafından Osmanlı donanmasının yok edilmesinden sonra [ada ve anakara Yunanistan’ın çeşitli yerlerinde meydana gelen ve Yunan hakimiyeti altında kalan Yunanlıların isyanı nedeniyle – ‘Orlovika’ (Ορλωφικά) olarak bilinir] bir Müslüman çete intikam için Yunanlıların bir katliamında teslim oldu. Ardından 1000-1500 kişi katledildi. 1797′ de bir Müslüman’ ın öldürülmesi vesilesiyle ve 1821’ de Devrimi’nin başlangıcında Yunanlılara ve diğer Hıristiyanlara yönelik katliamlar gerçekleşti.
Tablo: Ihsan Kus Tursun
1770′ de şehrin Rum unsuru yaklaşık 20.000 kişiydi, 1890′ da 80.000 kişi olduğu tahmin ediliyordu, 1922′ de (yıkılmadan önce) İzmir’ de 80.000 Türk’ e karşı 165.000 Rum yaşıyordu. Egemen dilin Yunanca olması ve şehrin güçlü bir Yunan rengine sahip olması ve ticaretin nispeten gelişmiş olması nedeniyle Osmanlılar tarafından ‘Giaur İzmir’ (=Sadakatsiz İzmir) olarak anılmıştır. 1922 yılına kadar şehir, özel olarak Türklerin ve Yahudilerin yaşadığı ‘Yukarı Mahala’ (Πάνω Μαχαλά) ile Rumlar ve Ermenilerin yaşadığı ‘Aşağı Mahala’ (Κάτω Μαχαλά) olarak ikiye ayrıldı. Aziz Fotini metropol kilisesi, Aziz George kilisesi, Meryemana’ nın vefatı, Vaftizci Yahya, Aziz Catherine, Aziz Tryphon, Aziz Demetrius, Aziz Charalambos, Aziz Vukolos gibi 16 Ortodoks kilisesi vardı. Yukarıda belirtilenlerin hepsinden bugüne kadar ayakta kalanlar, Aziz Vukolos, Vaftizci Yahya, Kutsal Haç ve Aziz Konstantin ve Helen kiliseleridir.
Şehir, yoğun bir kütüphaneye (35.000 cilt) sahip ‘Evanjelik İzmir Okulu’ (erkekler için) ve ‘Merkez Kız Okulu’ (kızlar için) gibi birçok Yunan eğitim kurumuna sahipti. Bugün bu iki kurum da Türk liselerine ev sahipliği yapmaktadır. Ayrıca Yunanlılar ‘Yunan Hastanesi’ veya ‘Aziz Charalambous Hastanesi’, ‘İzmir Çocuk Yuvası’ ve ‘İzmir Yetimhanesi’ ni kurmuşlardı. 20. yüzyılın ortalarından itibaren 10 Yunan matbaası faaliyet gösteriyordu. Orada ‘Amalthea’ (Αμάλθεια’), ‘Υyum’ (Αρμονία’), ‘İyonya’ (Ιωνία’), ‘İlerlemek’ (Πρόοδος), ‘İyonik Gözlemci’ (Ιωνικός Παρατηρητής), ‘Argos’ (Άργος), ‘İyonik Arı’ (Ιωνική Μέλισσα) adıyla gazeteler basılıyordu. Ayrıca ‘Yararlı Bilgi Deposu’ (Αποθήκη των Ωφελίμων Γνώσεων) ve ‘Dünya’ (Kόσμος) adıyla dergiler basılıyordu.
⚠️armoni - Nişanyan Sözlük. Fransızca harmonie “ahenk, ses uyumu” sözcüğünden alıntıdır. Bu sözcük Eski Yunanca ʰarmonía ἁρμονία “uyum, birlik” sözcüğünden alıntıdır. Bu sözcük Eski Yunanca ʰarmós ἁρμός “❗️
2/15 Mayıs 1919′ da, Yunan ordusunun 1. Tümeninin bir kısmı, yerel halkın çılgınca heyecanı arasında İzmir sahiline çıktı. Yunanlılar, Osmanlı’nın uyguladığı acımasız baskı nedeniyle ordunun kurtarıcı olduğuna ınanıyordular. Sevr Antlaşması (28 Temmuz – 10 Ağustos 1920 yılında) ile Yunanistan, İzmir şehrini aldı. Kemal’in, Yunan ordusunun geri çekilmesine ve cephenin çökmesine yol açan son saldırısı Ağustos 1922′ de gerçekleşti. 27 Ağustos’ ta ve ertesi gün Türk ordusunun Nuredin Paşa komutasındaki düzenli birlikleri ortaya çıktı. Vahşetler, soğukkanlı cinayetler, tecavüzler, katliamlar, yağma ve Türk ordusu tarafından şehrin yakılması gerçekleşti.. Kurbanlar arasında İzmir Metropolitan Chrysostomos da vardı. Türklerin lehine bir rüzgarın da yardımıyla yangın, Müslüman ve Yahudi mahalleleri dışında tüm şehri yakıp kül etti. Türk liderliği için Yunanlı İzmir’ in yok edilmesi çok önemliydi. Birinci Dünya Savaşı sırasında Osmanlı İmparatorluğu ordusunun başkomutanı ve askeri danışmanı olan Alman General Otto Viktor Karl Liman’ın (1855-1929) 1914′ ten itibaren Türk hükümetine Yunan unsurunun imhasını bildirdi.
Yaşar: Christos Nikolopoulos, İlahiyatçı – Tarihçi (Bizantinolog)
KAYNAKLAR:
Stark, Freya . Ionia : Tarihsel Bir Araştırma: Mitolojiden Günümüze / Freya Stark ; Çeviren: El. Kalkani . – Atina: Damianos ,
Çarpık . Apanta 14 : Coğrafi Kimlik: Ionia'dan Kilikya'ya / Strabon ; Cactus Filoloji Grubutarafından düzenlenmiştir ; Panos Theodoridistarafından çevrilmiştir . – Atina: Kaktüs , 1994.
Kolektif çalışma . İyonya : Mikroasya'daki Yunanlılar / Toplu proje, Herkos Apostolidis , Standis Apostolidis , Ismeni Kapandais ; fotoğraf : Dora Minaidis , Maria Fakidis . - Atina: Adam - Bergama , 1997.
Mechtidis, Petros S. Ionia : Tarih, kültür ve anıtlar / Petros S. Mehtidiler . – Selanik: Vanias , 2005.
Fotoğraf veren Mikroasya : İyonya, Kapadokya – 1. baskı – Selanik: Tziampiris – Pyramida , 2006.
Boubougiatzi, Evangelia D. İyonya Helenizmi : 20. yüzyıl / Evangelia Boubougiatzi . – 1. baskı – Selanik: Kyriakidi Kardeşler , 2011.
Kasımati, Kula . Smyrna, Büyük Kythira : İyonya'daki Kythiri (18.-20. yüzyıl) / Koula Kasimati . - Atina: Gutenberg - Giorgos & Kostas Dardanos , Kithira Araştırmaları Topluluğu , 2014.
Kontogiannis Pantelis, Küçük Asya Coğrafyası, ülkenin fiziki yapısı, coğrafya, doğal zenginlikler -Yararlı kitapların yayılması Derneği
George Horton, Asya'nın Blight'ı , Bobbs-Merrill Company Yayıncıları, Indianapolis, 1926
Giles Milton, Kayıp Cennet – İzmir 1922, İslam'ın Hoşgörü Şehri'nin Yıkımı , 8 Temmuz 2008'de Basic Books tarafından yayımlandı.
Ernest Hemingway, Bizim Zamanımızda – İzmir Rıhtımı'nda, Simon ve Schuster
Henry Morgenthau, Atina'ya Doubleday, Doran & Company Inc.'e gönderildim .
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder
Hallo 🙋🏼♀️