FLORANCE NİGHTİNGALE=1859 • Hastayı iyileştirmek için hasta çevresini düzenleme ve iyileştirme eylemi” diye tanımlamıştır. • Nightingale, hastayı iyileştirmek için temiz, iyi havalandırılmış ve rahat bir ortam öngörmüştür
Doğanın birey üzerinde en iyi şekilde etkili olabilmesiiçin bireyin en iyi duruma getirilmesidir. • Ø Sıcaklık • Ø Beslenme • Ø Temiz su • Ø Kötü koku • Ø Işık • Ø Gürültü • Ø Doğadan alabilecekleri maksimum olmalı
TAYLOR=1933 • Bireyin fizik ve psikolojik gereksinimlerine istenen tedaviyi ve önlemleri uygulamaktır.
II.DÜNYA SAVAŞI=1940-1945 • Hemşire tüm hasta bakımını vermelidir. • Total hemşire bakımından hemşire sorumludur.
ANA=1955 • Hemşirelik yardım sunan bir meslek olup, bu hizmetleriyle insanların sağlık ve esenliğine katkıda bulunur.
Poliklinik hastasının,yaralının,yatan hastanın/sağlıklı bir bireyin durumunun düzeltilmesi/idamesi, başkalarının hastalıktan korunması/diğer personelin gözetimi ve eğitimi yada diplomalı dişçi ve doktorun önerdiği tedavi ve ilaçları uygular,bakım verir,danışmanlık ve gözlem yapar.
Uluslararası Hemşirelik Konseyi' nin (ICN) • Bireyin, ailenin ve toplumun sağlığını koruma ve geliştirmeye yardım eden ve hastalık halinde iyileştirme ve rahabilite etmeye katılan bir meslek grubudur. Hemşire ayrıca sağlık ekibinin tedavi edici ve eğitsel planlarını geliştirmeye ve uygulamaya katılır.
VİRGİNİA HENDERSON TANIMI • 1955’te hemşireliğin hala en beğenilen, modern tanımını yapmıştır. Henderson hemşireyi, “bireyin sağlığına ve bağımsızlığına kavuşma sürecindeki dinamik güç” olarak görmüştür.
Henderson’a göre, “Hemşirenin temel ve benzersizgörevi, sağlam veya hasta bireylere, sağlıklarını korumaları veya tedavileri sırasında veya huzur içinde ölmeleri için, yardım eden güç olmaktır. Hemşire bu yardımı, birey yeterli kuvvet, istek ya da bilgiye sahip oluncaya ve bunları yardımsız yapabilecek duruma gelinceye kadar sürdürür ve bireyi en kısa zamanda bağımsızlığına kavuşturmayı amaçlar.”
VİRGİNİA HENDERSON TANIMI 1958 • Gerekli güç ,istek ve bilgiye sahip olunabilse idi bireyin yardımsız olarak kendini iyeleştirebilmesi yada sağlığı için yapabileceği şeyleri yapması gerekirdi.Bunların bireyce yapılamadığı hallerde yada sağlıklı veya hastalıklı bireye yardımcı olmak hemşireliğe özgü bir fonksiyondur
Bireyin olabildiğince çabuk bağımsızlığını kazanmasına yardım etmek,hemşireliğin yegane katkısıdır. Hemşireliğin biricik fonksiyonu hasta veya sağlıklı bireye sağlığın sürdürülmesi,sağlığa yeniden kavuşturulması yada huzurlu bir ölüm için gerekli aktiviteleri yerine getirmesinde yardım etmektir
V. Hendrerson hemşirelik tanımında hemşireliğin sanat yönü ağırlıklı olarak vurgulanmıştır. • Güncel hemşirelik anlayışında ise sanat yönüne, hemşire- hasta/sağlıklı birey • etkileşimini, bütüncül bir görüşle insanı, çevresini ve sağlık/hastalık durumunda gereksindiği bakımı sistematik yaklaşımla ele alan, bilimsel yönler de eklenmektedir
TRAVELBEE • Profesyonel hemşire bireye,aileye,topluma yada toplumu koruyucu veya hastalık acı çekme halinde ve gerekli ise bu deneyimlerinden bir anlam bulmalarında yardımcı olma sırasında kişiler arası süreç • kişiler arası bir süreç, değişim ve başkalarına yardıma yönelik bir hizmet olarak tanımlar. • Hemşirenin ilişkide bulunduğu kişiler sağlıklı birey, hasta, aile, ziyaretçi ve diğer sağlık personelidir
ØBirey-aile-toplum=………………….bütünlükØDeneyimden anlam bulmak=……………… baş etme ØKişiler arası süreç=…………iletişim
1958-LENİNGER • Leininger için, özen, bakmanın gerekli esasıdır. Önemsemeden hiçbir tedavi etme olamaz, ama önemsemek, tedavi etmeden var olabilir • Daha çok hemşirelerin, yolculuk ve göçten dolayı çeşitli kültürlerle tanıştırıldığı gibi bir teorinin olduğunu görmüş ve buna inanmıştır.
Leininger için, özen, bakmanın gerekli esasıdır.Önemsemeden hiçbir tedavi etme olamaz, ama önemsemek, tedavi etmeden var olabilir. • Leininger’ın teorisine göre iyi bakım verebilmek iki merkezlidir; • 1-özen göstermek • 2-kültür benzerlikleridir
Hemşirelik bilim+sanat disiplinidir. • Bilim evrenseldir-standart vardır. • Sanat standart yok.Süreç burada olur. • Bilimin sanat için kullanılan bölümü sanattır.Bilim uygulamada kullanılan bölümü,bilimin hemşirelik olarak bireye yansıyan yönü sanattır.
1959-JOHNSON • Doroty Johnson geliştirdiği davranışsal sistem modelinde kişinin amaçlarının ve hedeflerinin olduğunu bildirmiştir ve bu amaçlar ve hedeflerin çevreyle beraber kullanıldığını belirtmiştir.
Çevre onun bu sistemi geliştirmesinde etkili olmuştur.Ayrıca Johnson hemşirelerin tek başlarına bilgi birikimi olduğunu söylemektedir.
Onun inandığı şey hemşirenin temel fonksiyonlarınınhastanın devamlı olan sistemlerini düzenlemeye ve dengeli tutmaya yardım etmektir. Hasta biyolojik, psikolojik ve sosyal faktörlerce kontrol edilir. Davranışsal sisteme yardım etmek için hemşire hastanın dengeli alt sistemleriyle ilişki içinde olmalıdır
M.ROGERS=1950-196 • Hemşireliği bilim ve sanattan oluşan öğrenilmiş bir meslek olarak tanımlamıştır. “hemşirelik, sağlığın korunması ve sürüdrülmesi, hastalığın önlenmesi, hasta ve özürlülerin bakım ve rehabilitasyonunu şevkatli bir yaklaşımla sağlayan hümanistik bir bilimidir • İnsan bütünlüğünün çevresi ile etkileşimi sonucu bütünsellik, devamlılık, dinamizm ve yansıtıcı değişimin uyumlu durumu olarak ele alır
Roger’s için pozitif düşünce çok önemlidir. Bakımın amacı bireyin sağlığına kavuşması için ona yardım etmektir. • Bu kurama göre; çevresel enerji ile insan arasındaki denge bozukluğundan kaynaklanan SORUNU, hemşire, girişimleri ile dengeli, uyumlu duruma ulaştırır • Hemşire bilgisini ve sanatını kullanarak hastayı maksimum iyiliğe ulaştırmayı amaçlamalıdır
Callista Roy’un teorisi Doroty Johson teorisindenetkilenerek 1970’de ortaya çıkmıştır. Bu teori kişi ve çevresi arasındaki ilişkiyi kaptamaktadır. Kişi çevresine nasıl alışır, onunla nasıl mutlu olur bunun için araştırmalar yapmıştır. Roy’un teorileri hastanelerde, sağlık ocaklarında, kliniklerde hemşirelerin eğitimi için kullanılmaktadır. Neuman’da olduğu gibi Roy’un teorisinde de stresi etkileyen içsel ve dışsal nedenler vardır. (Tourville C, Ingalls K 2003).
Roy insan, çevre ve insanın çevreye adaptasyonuarasındaki ilişkiye odaklanmıştır. Adaptasyonu 4 bölümde incelemiştir; 1- Fizyolojik 2- Kişiye uyumlu 3- Rol fonksiyonu 4- Bağımlılık (Tourville C, Ingalls K 2003).
Betty Neuman’ın sağlık-bakım açık sistemler modelibütüncül insan yaklaşımı olarak adlandırılabilir. Bireyleri ve çevrelerini anlamak için hemşirelik sorunlarına örgütlü bir yaklaşım sağlamada kullanılabilir. Model hasta sisteminin stres reaksiyonu ve yeniden yapılandırma veya adaptasyonun faktörleri üzerinde odaklanır. Kişi bir açık sistem olarak tanımlanır. Bu sistemde çevreyle olan ilişkisi de ele alınır (Velioğlu, 1999).
The Neuman sistemler modeli 1970’lerde hemşireöğrencileri yetiştirmek için uygulanmış bir model olarak geliştirildi. Betty Neuman sistem modeli Hans Selye’nin belirlenmiş stres ve strese cevaplarından Pierre Teilhard de Chardin’nin insan deneyim felsefesinden Gestalt teorisini temel almaktadır (Tourville C, Ingalls K 2003).
Neuman’a göre sağlık çok değerlidir ve bazı önemli şeylere bağlıdır. Bunlar; - Psikolojik - Fizyolojik - Sosyokültürel - Gelişimsel - Yapısal (Tourville C, Ingalls K 2003).
Neuman sistem modeli hemşire eğitim ve uygulamaları için dünyadaki pek çok ülkede kullanılmaktadır. Hemşirelik konusunda pek çok kültüre ve diğer sağlık disiplinlerine uygulanabilen bir teoridir (Tourville C, Ingalls K 2003).
Dorethea Orem: • Hemşirelik bir toplum hizmeti, bir sanat ve bir teknoloji olarak ele alınır. Hemşirelik, toplum gereksinimlerini karşılamak üzere planlanmış, geliştirilmiş ve güçlendirilmiştir.
Orem hemşirelik sanatını; insan işlevini belli bir etkinlik düzeyinde güçlendirmek için öz-bakım sistemlerinin biçimlendirilmesi, sağlanması ve uygulanmasında insanlara yardım edebilmek olarak tanımlar
Fay Abdellah'ın Kuramı • Bireye, aileye ve dolayısıyla topluma hizmet vermektir. • Abdellah’a göre hemşirelik bilim ve sanat üzerine temellenmiştir. • Abdellah’ın hemşirelik kuramı sağlık gereksinimleri ile ilgili hemşirelik problemlerine problem çözümleme yöntemi ile yaklaşımdır
Abdellah, kuramında bireyin fiziksel, sosyal ve psikolojik gereksinimlerini 21 temel öğe ile açıklamıştır. • Bireyin bu gereksinimleri karşılayamaması durumunda sorunların oluştuğunu ve hemşireliğin de bu sorunlara çözümleyici yaklaşımlar olduğunu vurgulamıştır.
Dünya Sağlık Örgütü (WHO)’nün 1986’ • Hemşirelik, insanlar ve onların tüm ihtiyaçları üzerinde odaklaşan bir bilim ve sanat olarak tanımlanmıştır.
Lydia Hall'un Hemşirelik Kuramı • Hall, hemşirelik kuramını, temel gereksinimlere dayalı beden/bakım, çekirdek/kişi, hastalık/tedavi odaklı olarak içiçe giren 3 daireden oluştuğunu öngörmüştür.
Odak: Beden Bedensel Bakım Odak: Kişi Hastanın kendisi tedavi edici öge olarak kullanılır Bakım : Care Çekirdek/Core Tedavi/Cure • Hastanın tüm biyolojik İnteraksiyon ve • işlevlerine hemşire projeksiyon yöntemleri Hemşire hastanın • yardımcı olur ile yardım edilir savunucusu • rolündedir. . Odak: Hastalık Hasta ve ailesini tedavi ve tıbbi bakımla tanıma
Ida Jean Orlando • Hasta-hemşire etkileşimini süreç çerçevesinde ele alır. Bu sürecin ilk aşamasında hasta gereksinimlerini davranışlarına yansıtır. Hastanın davranışlarını gözleyen hemşire, düşünce duygu ve algıları ile reaksiyonlarını belirler. Son aşamasında hemşire, hastanın gereksindiği yardımı, hastanın katılımı olmaksızın planlı işlevlerinde gerçekleştirir.
Türk Hemşireler Derneği (THD) 1981 • “Hemşirelik, bireyin, ailenin ve toplumun sağlığını ve esenliğini koruma ve geliştirme ve hastalık halinde iyileştirme amacına yönelik, hemşirelik hizmetlerinin planlanması, örgütlenmesi, uygulanması, değerlendirilmesinden ve bu hizmetleri yerine getirecek bireylerin eğitiminden sorumlu bilim ve sanattan oluşan bir sağlık disiplinidir
🌐Dünya sağlık örgütü (WHO)'(1974) ne göre "sağlık sadece hastalık ve sakatlığın olmayışı değil, fiziksel, sosyal ve mental yönden tam bir iyilik halidir".
-Subjektif sağlık; bireyin kendisinin fiziksel, sosyal ve ruhsal yönden durumunu anlaması halidir. Bu bakış açısına göre birey, hasta olmadığı halde kendini hasta, ya da hasta olduğu halde kendini sağlıklı olarak algılayabilir. Bunun için bireyin subjektif olarak sağlık anlayışı saptanmalıdır.
- Objektif sağlık ise; doktor muayenesi ve tanı testleri sonuçlarına göre belirlenen hastalığın olmaması durumudur.
Bu durumda bir kişiye sağlıklı diyebilmek için, bireyin kendini hem subjektif hem de objektif olarak sağlıklı hissetmesi gereklidir.
Sağlık kavramını etkileyenler çevre SAĞLIK Yaşam stili (alışkanlıklar, yaşam prensipleri) İnsan biyolojisi (genetik) Sağlık bakımı
Ayrıca, sağlık, bireyin iyilik haline başarılı olarak uyumu, olumlu, iyi yapıcı duygular, iyimserlik, yaşama amacı, huzur ve refah düzeyi, üretken davranışlar gibi etkenlere sürekli dengeli bir yaşam sürme olarak da tanımlanmaktadır. dengeli bir sağlık kavramını belirtmektedir.
Her şeyden önce sağlık değişik etmenlerin bütünleşmesinden oluşan karmaşık yapıda bir kavram olarak ortaya konmaktadır ve sağlık kavramı üç durumda ele alınmaktadır.
Negatif Sağlık: “Sağlıksızlık” (engellilik, yaralanma, sakatlık ve hastalık…)
Nötral Sağlık: Nötral sağlık, herhangi bir hastalık veya rahatsızlık durumunun olmadığı, dengeli bir sağlık kavramını belirtmektedir.
Pozitif Sağlık: Sağlığın pozitif yönü tanımda “tam bir iyilik durumu” şeklinde ifade edilmektedir.
“İyilik” ile “Sağlıksızlık” arasındaki ilişki genellikle bir süreklilik yapısı içinde ele alınmaktadır. Sağlıksızlık (-) İyilik (+)
Sağlıkla İlgili Bazı Kültürel Faktörler Hastalık ve sağlık kavramları kültürlere bağlıdır.
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder
Hallo 🙋🏼♀️