(Öznel) iyi oluş ile psikolojik iyi oluş birbirinden farklı iki kavramdır.
Fatmanur Erdogan
Creative Thinkerings of a Flâneur on Work, Life, Well-Being, Sustainability and Entrepreneurship
Psikolojik İyi Oluş Nedir? | What is Psychological Well-Being?
İyi oluş hali pozitif psikoloji biliminin bir çalışma alanıdır. İnsanın “kendini iyi hissetmesi ve iyi işlevde bulunması” olarak tanımlayabiliriz.
Pozitif psikolojinin çalışma alanlarından olan pozitif iyi oluş;
- “olumsuz duygularla baş edebilme ve hayata olumlu bakabilme” becerisidir.
- “erdemlere dayalı, yaşamın anlamını ve amacını bulmayı temel alan” bir yaklaşımdır.
Psikolojik iyi oluş düzeyi yüksek olan insanlar kendileriyle barışık, insan ilişkileri besleyici, özsaygıları yüksek, öğrenme ve gelişmeye açık, stresle başa çıkma güçleri yüksek, amaçları olan ve kendi yaşamlarında bir anlam bulaninsanlardır. Bu nedenle de hayatlarının sorumluluklarını almış kişilerdir.
Psikolojik iyi oluş önce insanın “kendini bilmesiyle” başlar. Sonra “kendi potansiyelini anlaması” gerekir. Ardından “o potansiyeli kullanması” ve hayatta yapmak istediklerini “gerçekleştirme çabası” içine girmesidir. Bu çabaya “kişinin kendini gerçekleştirmesi” deniyor.
⚠️İnsanın kendini bilmesi için kendi duygu, düşünce ve davranışlarını gözlemlemeye başlaması gerekir.
❗️Hangi durumlarda öfkeleniyoruz?
❗️Hangi düşünceler duygularımızı tetikliyor?
❗️Bu duygu ve durumlarla nasıl başa çıkmayı seçiyoruz?
Bu pencereden baktığımızda aslında psikolojik iyi oluşun temelinde kişinin gerçek benliği ile uyumlu yaşama becerisi yani özbilgisi bulunuyor.
Psikolojik iyi oluş haline sahip olanlarda bulunan özellikleri, pozitif psikoloji alanında çalışan Carol Ryff en kapsamlı şekilde tanımlayan psikologlardandır. Gelin şimdi Ryff’in tanımlamasına bir bakalım:
Psikolojik iyi oluş üzerine kabul edilen en kapsamlı model Dr. Carol Ryff tarafından açıklanır.
Carol Ryff
Ryff’a göre psikolojik iyi oluş halinde olan bireyin işlevsel bir yaşam sürmesi için şu altı özelliğe sahip olması gerekir.
(1) Kendini Kabul Etmesi Ve Kendiyle Barışık Olması
(2) Diğerleriyle Olumlu İlişkiler İçinde Olması
(3) Özerk Düşünebilmesi Ve Davranabilmesi
(4) Çevresel Hakimiyet
(5) Yaşamında Bir Amacinın Ve Anlamının Olması
(6) Hayatı Öğrenme Ve Gelişim Süreci Olarak Değerlendirebilmesi
Kendini kabul etmek (self acceptance)
Kendini kabul etme dereceniz yüksekse: kendinize karşı düşünceleriniz olumludur, kişiliğinizin iyi yanlarını da iyi olmadığına inandığınız yanlarını da kabul edersiniz ve geçmişinizle ilgili olumlu hislere sahipsinizdir.
Kendini kabul etme dereceniz düşükse, kendinizden memnun değilsinizdir, geçmişteki hatalarınızdan kendinizi fazlasıyla sorumlu hissediyor ve eleştiriyorsunuzdur, olduğunuzdan başka biri olma ihtiyacınız vardır.
İnsan ilişkileri doyurucu olan (positive relations with others)
İnsan ilişkilerinizi doyurucuysa, sıcak kanlı, hayatından tatmin duyan, güvene dayalı ilişkilere sahipsinizdir. Başkalarının iyiliğini düşünürsünüz, güçlü bir empati yeteneğiniz vardır.
İnsanlarla ilişkilerin zayıfsa, güvene dayalı arkadaşlıkların yoktur. Kişilerarası ilişkilerinde sürekli sorunlar yaşıyorsundur. bir iletişiminz yoktur, kişilerarası ilişkilerinizde sürekli sorunlar yaşıyorsunuzdur.
Otonomi-Özgür düşünce ve hareket (autonomy)
Yüksek otonomiye sahipsen, kendi kararlarını kendi verebilen, bağımsız bir kişisindir. Düşüncelerinde sosyal baskılardan kendini arındırabilen, kendi duygu ve düşüncelerini regüle edebilen ve hayat prensiplerin doğrultusunda yaşayabilen birisindir.
Düşük otonomiye sahipsen, başkalarının hakkındaki değerlendirmelerine fazlasıyla kafa yoran, diğerlerinin yargılarına göre kararlar alarak yaşayan birisindir.
Gelişimine önem vermek
Kişisel gelişimine değer veriyorsan, kendin ve hayatta yapmak istediklerinle ilgili sürekli bir gelişim anlayışıyla hareket edersin. Hayatına baktığında nasıl gelişim gösterdiğini anlayabilirsin. Yeni deneyimlere açıksındır ve hayallerini gerçekleştirmek için sürekli bir çaban vardır. Zamanla kendini ve ihtiyaçlarını daha iyi anlar ve özbilgin yüksek şekilde hayatta efektifliğini artırırsın.
Kişisel gelişimin zayıfsa, hayatta sıkışmışlık yaşarsın, gelişmene ihtiyacın olmadığını ve yeterince geliştiğine inanırsın, hayattan sıkılır ve yeni tutum ve davranışlar geliştirmekte zorlanırsın.
Yaşamının bir amacı ve anlamı olması
Yaşamının anlamı olduğuna inanıyorsan, hayatında bazı hedeflerin vardır ve gittiğin yönün farkındasındır. Yaşamın içinden geçerken amaçlar doğrultusunda ilerler, geleceğe ümitle bakarsın.
Yaşamının anlamı zayıfsa, amaçsız ve hedefsiz dolaştığın günlerin sayısı yüksektir, yönünü kaybetmiş gibi hissedersin, geçmişinde yaşadıklarını anlamsız değerlendirebilir, geleceğe yönelik inançların zayıftır.
Zorluklarla başa çıkma becerilerine sahip olmak
Zorluklarla başa çıkma becerin yüksekse, çevrende olup bitenleri yönetebilmekte ustasındır. Komplex sorunları rahatlıkla kontrol altında tutabilme, elinin altında bulunan kaynakları iyi değerlendirebilme, değerlerinle uyumlu ortamları yaratabilmekte beceriklisindir.
Zorluklarla başa çıkma becerilerin düşükse, etrafındaki kontexti değiştirme ya da geliştirme konusunda güçsüzsündür. Etrafındaki imkanları fark etmeye nispeten kapalı ve hayatını kontrolun altında hissedişin zayıftır.
Fatmanur Erdogan
Creative Thinkerings of a Flâneur on Work, Life, Well-Being, Sustainability and Entrepreneurship
Öznel İyi Oluş | Subjective Well-Being
İyi oluş, iyi hissetmekten farklıdır.
Sağlıklı olmak için, bedensel, zihinsel ve sosyal tam iyilik halinizin olması gerekir. Bu açıdan baktığımızda tam iyilik hali insana dair ihtiyaçların hem duygusal hem de bilişsel açıdan karşılanması, bir diğer ifadeyle “insanın kendini iyi hissetmesi ve iyi işlevde bulunmasıdır”. Bu tam iyilik haline, pozitif psikoloji literatüründe “öznel iyi oluş” diyoruz.
Öznel iyi oluş alanında çalışanlar bilim insanları insanların yaşamlarının iyileştirilmesi ile ilgilenir.
Öznel iyi oluş, bireyin “yaşam kalitesinin” artırılmasına etken olan 7 boyutun önemli bir bileşeni olduğundan, ölçümlenebilir. Bu nedenle, bireyin yaşamının nasıl iyileştirilebileceğine yönelik öneriler, kanıta dayalı bilimsel verilerdir.
Öznel iyi oluşun yüksek olması, salt bireye fayda sağlamasının ötesinde, kurumların ve toplumların etkili işlemesine de fayda sağlamaktadır.
İyi oluş kavramı, yaşam kalitenizi belirleyen en önemli kavramdır. İyi oluş, yaşadığınız ortam, sağlığınız, boş vakitleriniz, sosyal ilişkileriniz, aile yaşantınız, içinde bulunduğunuz çevre, entelektüel ihtiyaçlarınız ve finansal durumunuz gibi faktörleri içine alır. Bu faktörlerin oluşması bir ülkenin gelişme ve refah seviyesi ile de yakından alakalıdır.
Martin Seligman
Pozitif psikoloji akımının modern çağda yükselmesini sağlayan Martin Seligman, öznel iyi oluşu PERMA adını verdiği bir model ile açıklar.
P (Olumlu Duygular- Positive Emotions):
Olumlu duyguların olumsuz duygulara nazaran daha sıklıkla yaşanıyor olmasıdır.
E (Bağlanma-Engagement):
Akış halinde olmayla ilişkili olan bu kavram, insanın yaptığı işe, kuruma veya faaliyete bağlanarak, zamanı unutacak şekilde meşguliyeti anlamındadır. Akış kuramının babası sayılan psikolog Mihayl C. insanın hayata bağlanmasının, kendini tüm benliğiyle yaptığı faaliyete vererek akışta olmasının yaşamdaki en güzel zaman dilimleri olduğunu ileri sürer.
R (Doyurucu ilişkiler-Relationships):
Doyurucu bir ilişki başkaları tarafından sevilme, destek ve değer görmek demektir. Güvene dayalı ilişkiler kurabilmektir. Bu tür doyurucu ilişkiler, toplumla bütünleşme duygusuna ve sosyal ilişkilerinden memnun olmalarına işaret eder.
M (Anlam-Meaning):
İnsanın kendi yaşamında bir amaç ve anlam bulmuş olmasına işaret eder. Kendinden daha büyük birşeye aidiyet hissetmek ve o doğrultuda hareket etmek isteğidir. Hayatın yaşama değer olduğu hissini yaratır. Nietzche’nin “Yaşamak için bir nedeni olan kişi, her tür “nasıl”a katlanabilir” sözü yol göstericidir.
A (Başarı-Achievement):
Hedef belirlemeyi ve bu hedefler doğrultusunda çaba vermeyi temsil eder. Özyeterliliği ifade eder. Kişinin kendini başarılı hissetmesiyle ilgilidir.
Fatmanur Erdogan
Creative Thinkerings of a Flâneur on Work, Life, Well-Being, Sustainability and Entrepreneurship
Entelektüel İyi Oluşun Kaynakları
Bazı insanlar için entelektüel olarak stimule olmak üzerlerindeki ataleti atmanın, enerjilerini yeniden toplamanın, yaratıcı üretkenliklerini hayata geçirmenin en iyi yoludur.
Genellikle entelektüel iyi oluş gelişmeye açıklık ile ilişkilidir. İnsanın gelişebilmesi için merak etmesi, araştırması, öğrenmesi, eski bilgileri unutup yenisini öğrenmesi demektir. Derin bir öğrenme isteğidir.
Kişinin kendi başına öğrenmesi mümkün olduğu gibi, insanı entelektüel olarak stimule eden faktörlerin başında farklı alanlarda çalışan, düşünen, emekli, genç her yönden insanla görüş alışverişinde bulunabilmesidir.
Her düşünen, her çalışan, her ünvan sahibi insan sizi stimule edemeyebilir… Bu yüzden önemli olan gelişebilmek için düşüncelerinizi zorlayacak, farklı yönlere savrulup o düşüncelerde kaybolmanızı sağlayacak düşünürlerle bir arada olabilmek.
Derin ve farklı alanlarda düşünüp, kendi özgün fikirlerini oluşturabilen her insanın bir düşünür olabileceğini varsaydığımızda, böyle insanlarla iletişimin ve zaman geçirmenin bireyi daha fazla geliştireceğini düşünebiliriz.
Entelektüel iyi oluşunuz için fikirlerine, düşüncelerine, bakış açılarına saygı duyduğunuz insanları hayatınıza katın. Evet her insanın birbirine katacağı şeyler vardır ama bazı insanların daha fazla değer katacağı şeyler vardır.
Choose wisely.
Fatmanur Erdogan
Creative Thinkerings of a Flâneur on Work, Life, Well-Being, Sustainability and Entrepreneurship
İyi oluş halini insanın “kendini iyi hissetmesi ve iyi işlevde bulunması” olarak tanımlıyoruz.
Pozitif psikoloji biliminin bir çalışma alanı olan iyi oluş haline sahip olmak için bazı psikolojik kaynaklarına sahip olmak ve bunları geliştirmek önemlidir.
İyi oluş, iyi hissetmekten farklıdır. İyi oluş, yaşam doyumu (life satisfaction), hazza dayalı duygulanım (emotions) ve yaşamın anlamı (meaning of life) olarak üç boyutta incelenir.
Psikolojik iyi oluşkaynaklarından bazıları aşağıdaki gibidir.
Umut
Umut insanı yaşama bağlayan en değerli iyi oluş kaynağıdır. Umudunu kaybettiğinde hareket edemezsin, yatağından kalkma gücü bulamazsın. Umudunun yüksek olduğu zamanlarda zımba gibi olursun, hayata ve insanlara olumlu yaklaşır, her kötü gidişatın bir çıkış yolunun olacağını düşünürsün. Umut seni hareket etmeye teşvik eder.
Özgünlük
Özgün olmak duygu, düşünce ve davranışlarda tutarlılık ve benliğin en doğal haliyle dışa vurumu olarak düşünülebilir. Samimiyet taklit edilemez denir, özgün insan da samimidir ve bunu hemen anlarsınız.
Özsaygı
Özsaygısı olan bir kişi kendinden memnun. Değerli olduğunu, sevmeye ve sevilmeye layık olduğunu hisseder. Halinden memnundur.
Özanlayış (Özşefkat, Özmerhamet)
İnsanın kendine merhamet gösterebilmesidir. Bazen insanlar başarısız olduklarında, hatalar yaptıklarında kendilerine aşırı sert ve eleştirel yaklaşabiliyor. Oysa aynı hataları bir arkadaşın yapsaydı, ona neler söylerdin diye sorduğumuzda, karşısındaki kişiye daha merhametli davranırlar. Özanlayış, insanın kendine başkalarına verdiği anlayışı da verebilmesi demektir.
İyimserlik
İyimserlik, polyannacılık olarak görülmemelidir. İyimser insan kötü olaylar karşısında durumun farkında olan ama bir çıkış yolunun bulunabileceğine dair iyimser bir tutum halinde olandır. Her zorluğun geçici olduğunu bilen kişi iyimserdir. Olayları genellemekten ziyade duruma özel olduğunu bilir. Yaptığı bir hata dolayısıyla kötü bir insan olduğunu düşünmez, sadece kötü bir karar aldığını bilir.
Şükran duyma
Eskiden aileler yemek sofralarına oturduğunda “verdiğin nimetlere şükürler olsun” derdi. O gün sofrada yiyecek yemeklerinin olmasından dolayı şükran duyarlardı. Kendilerinden daha zor durumda olanların da yemek bulmaları için dua ederlerdi. Günümüzde hep daha fazlasını, daha iyisini ve daha güzelini isteyip durarak bazen elimizde olanların kıymetini bilmeyi, elimizde olanlara sahip olmak için canlarını verecek nicelerini unuturuz. Şükran duygusu bizi kendimizle barışık, elimizde olanlarla bile mutlu olabilmeye teşvik eder. Olumlu olan şeyleri görmemizi ve hatırlamamızı sağlayarak bizi üzüntü ve depresyona karşı korur.
Özgecilik (Diğerkamlık)
İyileşmek için iyileştirmek gerekir. Özgecilik diğerlerine iyilik yapmak anlamındadır. İnsan bunu salt kendisi iyi hissetsin diye değil, gerçekten gönlünden geldiği için yapar.
Affedicilik
İçinde bulunduğumuz ortamda o kadar çok haksızlık, hukuksuzluk, manipülatif ve insanı dolandıran durumlar söz konusu ki, bu durumlara maruz kalanların kişilere kin ve nefret duygusu artmış durumda. Affedicilik yapması zor bir erdem olmakla birlikte, affedebilmek kişinin ruhunun rahatlamasına ve kendini daha iyi hissetmesine etken olur. Affedebilen kişi, karşısındaki kişinin hatalı olduğunu bildiği ve kendisine yapılanın yanlış olduğunu bilmesine rağmen bilinçli olarak affetmeyi seçer. Olayı unutmayabilir ama kendisine yapılan yanlışları affederek, kendini rahatlatmayı seçer.
Entellektüel Birikim
Entellektüel birikime sahip insanlar hemen hemen herşeye karşı merak duyarlar. Meraklı olduklarından çok araştırırlar, çok okurlar, çok öğrenirler. Deneyimlere açıklıkları yüksektir.
Akış
Akış hali, insanın meşgul olduğu alanla ilgilenirken zamanın nasıl uçup gittiğinin farkında bile olmaması halidir. Akış, uğraştığınız işin beceri seviyenizle uyumlu olduğu ancak sizi hafif zorlayan işlerin varlığında ortaya çıkar. Yaptığınız iş beceri seviyelerinizin altındaysa, ortaya sıkıntı hali çıkar.
Anlam
Senin için yaşamının bir anlamı varsa, o anlam doğrultusunda amaçların ve hedeflerinin de oluşması kolay olur. Yaşamın anlamı var mı ki diye sorabilirsiniz? Belki yoktur ama her insan kendi yaşamına bir anlam yüklemesi mümkündür.
Sosyal destek
Sosyal destek, sizi iyi halinizle de kötü halinizle de seven insanların yanınızda olması demektir. Günümüzde çıkar ilişkilerinin yükseldiği, insanların birbirleriyle sadece iş odaklı dostluklar kurduğu bir dönemde, sosyal destek daha da önem kazanan bir özellik olarak karşımıza çıkar. Ailesiyle ilişkileri kuvvetli olan ve etrafında sırf siz istediğiniz için yürümeyi sevmese de yürüyüşe çıkmayı teklif eden dostlarınızın olması demektir.
Fatmanur Erdogan
Creative Thinkerings of a Flâneur on Work, Life, Well-Being, Sustainability and Entrepreneurship
Savaşların, işsizliğin, ekonomik sıkıntıların, psikolojik hastalıkların yükseldiği böyle bir dönemde insanların umutları ve yaşam sevinçleri de kırılmaktadır. Böyle bir dönemde iyi yaşamın ne olduğunu çalışan, umut, iyimserlik, şükran duyma, yaşam sevinci, affedicilik gibi konuları çalışan pozitif psikoloji gibi kanıta dayalı bir bilim alanının olması da doğal bir gelişimdir.
Pozitif psikoloji insanların olumlu özelliklerini çalışmayı ve bu alanda yeni uygulamalar geliştirmeyi başarmıştır.
Üçlü Yaşam Kalitesi Odağı: Birey-Kurum-Toplum
Fatmanur Erdogan, IPPA Pozitif Psikoloji Akademisi
Bir insanın yaşamını olumlu (mutlu) olarak değerlendirebilmesi için bireyin yaşam kalitesini belirleyen faktörlerin hali hazırdaki durumu ile bireyin idealindeki yaşamı arasındaki farkın az olması gerekir.
Bireyin yaşam kalitesini belirleyen faktörlerin sadece bir tanesinin olumlu olması, bireyin yaşamını mutlu olarak değerlenmesi için yeterli değildir. Bu yüzden mutlu bir işyeri yaratmak, mutlu bir toplum yapısı ve erdemli bireylerin varlığından ayrı düşünülemez.
Pozitif psikoloji bilimi, sadece olumlu duyguların değil, her duygunun faydalı ve gerekli olduğu gerçeğinden yola çıkar.
İş yerinde mutluluk yaratmak çabasında olmak, bir çok yönetici, koç ve danışman tarafından psikolojik iyi oluş ile karıştırılmaktadır. Bu nedenle uygulanan çalışmaların etkisi oldukça düşük kalmaktadır.
Biz, “Yaşam Kalitesi” odaklı yönetim ve sosyal sorumluluk modellemesi ile çalışma yapıyoruz. Mutluluğu odağa koymuyoruz. Mutluluk peşinde koşmuyor ve koşturmuyoruz. Trendist yaklaşımların kısa vadeli ve etkisiz olduğunu görüyor, samimiyetle iyi iş yapmaktan gurur duyanlarla hareket etmeyi daha doyurucu buluyoruz.
Bu yüzden odağa “yaşam kalitesi”ni koyuyoruz.
IPPA olarak Yaşam Kalitesi odaklı yönetim ve sosyal sorumluluk modelimiz, yaşamınızı bir bütün olarak ele almanızı sağlıyor. Bilimsel verilere dayalı psikoloji, sosyoloji ve felsefi çalışmalarla, yönetim bilimleri alanındaki uzmanlığımızla, pozitif psikolojiyi iletişim alanındaki çalışmalarda başarıyla kullanan ilkler olmamız ve sürdürülebilir gelişim alanındaki uluslararası çalışmalarımızla, bireylerin, kurumların ve toplumun gelişimine katkıda bulunuyoruz.
♻️
Antik Yunan Felsefesi’nden itibaren düşünce tarihinde yer alan bir konu olmasına rağmen Psikoloji, yakın zamana dek olumsuz duygular üzerinde daha çok durmuştur. Öte yandan yine yakın zamana dek, insanın iyi oluşu hastalık yokluğu olarak görülmüştür. Günümüzde artık bu anlayışın yeterli olmadığı ve iyi oluşun hastalık yokluğundan öte bir anlam taşıdığı belirtilmektedir. Kişinin iyi oluşu, yaşamından doyum almasına, sosyal bir çevrede işlevde bulunmasına ve olumlu duygular yaşamasına bağlıdır. Ruh sağlığına bakıştaki bu gelişmelerden sonra iyi oluş konusuna ilgi artmıştır. İyi oluş konusunda kavramsal ve kuramsal ilerleme yeterince sağlanamamış olmakla birlikte insanın mutluluğunu açıklamaya çalışan bazı kuramlar bulunmaktadır. İyi oluş, psikolojik danışma alanı için de önemli bir konudur. Hastalık yokluğu psikolojik olarak iyi olma anlamına gelmediğine göre, psikolojik danışmada sorunun giderilmesinin ötesinde kişi için en iyi olanın ortaya konması gerekmektedir.
Meliha DOST TUZGÖL (Hacettepe Üniversitesi, Eğitim Fakültesi, Ankara, Türkiye)
Araştırmanın çalışma grubunu Muğla İlinde lise öğrenimine devam eden 9. 10. 11. ve 12. sınıflardan katılan 134 kız 256 erkek olmak üzere 390 öğrenci oluşturmaktadır. Örneklemin seçiminde seçkisiz olmayan kolay örnekleme yöntemi benimsenmiştir. Örneklem grubunun yaş aralığı 14 ile 19 arasında değişmektedir. Veri toplama aracı olarak Risk alma ölçeği, Yaşam doyumu ölçeği ve Psikolojik iyi oluş ölçeği kullanılmıştır. Verilerin analizi için Pearson Momentler Çarpımı Korelasyonu ve yapısal eşitlik modeli kullanılmıştır. Yapılan korelasyon analizi sonucunda psikolojik iyi oluş ile risk alma arasında düşük düzeyde negatif bir ilişki, psikolojik iyi oluş ile yaşam doyumu arasında yüksek düzeyde pozitif bir ilişki bulunurken, risk alma davranışları ile yaşam doyumu arasında anlamlı bir ilişki olmadığı görülmüştür. Bunun yanında yapısal eşitlik modellemesi analizine başlamadan anılan değişkenler için ölçüm modellerinin uyum indeksi değerlerine bakılmış ve bütün modellerin iyi uyum indekslerine sahip olduğu görülmüştür. Daha sonra yapısal eşitlik modellemesi analizine geçilmiş, analiz sonucunda risk alma davranışlarının yaşam doyumunu ve psikolojik iyi oluşu negatif olarak etkilediği yani lise öğrencilerindeki risk alma davranışı arttıkça yaşam doyumu ve psikolojik iyi oluşun azaldığı görülmüştür.
♻️
Yorumlar
Yorum Gönder
Hallo 🙋🏼♀️