Hz Ibrahim‘in Ates‘e atildigi yer“Midras“ = Ur-Urfa

 

Dinler Tarihi

269# Hz. İbrahim’in ateşe atılması hikayesi yanlış mı? Midraş’ta nasıl geçiyor?

 Kurtuluş Berzan14 Eylül 2020

Yahudi kaynaklarında Hz. İbrahim’in ateşe atılması olayı Tevrat’ın tefsiri olarak kabul edilen Midraş’ta geçiyor. Tevrat’ta Genesis 11:28 [1] ayetinde Hz. İbrahim’in kardeşi Haran’ın, Ur şehrinde öldüğü ve bu olaydan sonra İbrahim ve beraberindekilerin UR şehrini terk ettikleri yazılıdır. Midraş’ta ise bu ölümün detayı açıklanıyor ve diyor ki İbrahim Nemrut tarafından ateşe atıldı yanmadı, kardeşi Haran ona inandığı için o da ateşe atıldı fakat Haran yandı. Daha sonra Haran’ın oğlu Lut İbrahim’e katıldı ve beraber UR şehrinden çıkıp göç ettiler.

Burada iddia ediliyor ki UR kelimesi ateş anlamına da geldiği için Midraş’ı yazan Yahudi âlimleri UR kelimesini yanlış olarak yorumlayıp İbrahim’in kardeşi Haran’ın UR şehrinde öldüğünü değil de ateşte yandığını düşünmüşler ve İbrahim’in de ateşe atılması olayını uydurarak senaryo yazmışlar, daha sonra bu ifadeler Kuran’a geçmiş. Bu olay Midraş’ın Genesis Rabbahbölümünde geçmektedir. Genesis Rabbah ise M.S. 300 ile 500 arasında bir dönemde yazılmıştır.

Pseudo-Philo kitabı Hz. İbrahim’in ateşe atıldığını daha önce yazıyor

İslam karşıtı bu iddialar doğru değil ve bazı bilinen gerçeklerin üzeri örtülüyor. Mesela İbrahim’in ateşe atılması olayı bu tarihlerden çok daha eski kayıtlarda da geçmektedir. Örneğin M.S. ilk yüzyıl civarında yazılmış olan Hristiyan kaynağı olan Pseudo-Philo (Book of Biblical Antiquities) kitabında [4] şöyle yazılıdır (6: 16-17):

“Onu (= Abram) alıp bir fırın yaptılar ve ateşle yaktılar. Tuğlaları ateşlenmek üzere fırına attılar. Sonra YOKTAN (kralın adı) dehşete kapıldı, Abram’ı aldı ve tuğlalarla birlikte ateşli fırına attı. Ama Tanrı büyük bir deprem yarattı ve yanan ateş fırından alevler ve alev kıvılcımları sıçradı ve fırının önünde duran herkesi yaktı. O gün ölenlerin hepsi 83.500 kişi idi. Ancak yangının yanmasıyla Abram’da en ufak bir yaralanma bile olmadı”

Bu anlatı Hz. İbrahim’in ateşte yanmasının çok daha eskilere dayandığını gösteriyor, Yahudi kaynaklarından farkı ise kralın adı Nemrut olarak değil YOKTAN olarak geçmektedir.

Hz. İbrahim’in ateşe atılması kadim bir bilgidir

Aynı olayı birbirinden biraz farklı anlatan bu tefsirlerin hangisinin gerçek hikâyeyi daha doğru aktardığını tarihsel olarak bilemeyiz. Fakat buradan çıkaracağımız sonuç, Hz. İbrahim’in bir kral ile mücadelesi sonucu yakılma ve yanmaktan mucizevi şekilde kurtuluşu ilk önce Midraş’ta yazılmamıştı, Hristiyan kaynakları elimizdeki Midraş’tan daha eski bir şekilde bu olaydan haber vermektedir.

Demek ki bu olay eski Yahudi ve Hristiyan âlimleri arasında çok iyi biliniyordu ve belki bu olayı daha düzgün yazan daha eski kitaplar tarih sahnesinde kaybolmuşlardı. Çünkü bu kadim olayı bilen Yahudilerin Hristiyanlardan öncede bu bilgileri kitaplaştırması beklenir, fakat zaman içinde bu kitaplar kaybolmuş olmalı ve elimizde en eski tarihli Yahudi kaynağı olarak Midraş kalmıştır.

Hz. İbrahim ve ateş Jübile kitabında da var

M.Ö. ikinci yüzyılda yazılmış daha eski bir kitap olan Jübile kitabında ise İbrahim’in putların evini yaktığından bahseder:

“Abram’ın yaşamının altmışıncı yılında, yani dördüncü haftasında, dördüncü yılında Abram gece kalkıp putların evini yaktı. Ve evdeki her şeyi yaktı. Ve bilen kimse yoktu. Ve gece kalktılar ve tanrılarını ateşin ortasından kurtarmak istediler. Ve Haran onları kurtarmak için koştu ve üzerinde ateş alevlendi. Ve yangında yakıldı ve Keldanilerin Ur kentinde babası Terah’ın önünde öldü. Ve onu Kildanilerin Ur’una gömdüler“

Yine bu yazıtta da İbrahim ve büyük bir ateşten farklı bir versiyonla bahseder. Fakat belirttiğimiz gibi tarihsel olarak bunların hangisi doğrudur bilemeyiz. Bize bu olayın yaşanmış olduğu hakkında antik ipuçları verebilirler, fakat anlatım şekilleri insanlara ait olduğu için her anlatıcı farklı anlatmıştır. Sözlü kültürde olağan görülebilecek bir durumdur bu.

UR kelimesi yanlış mı çevrildi?

İbrahim ve ateş arasındaki bağlantıyı gösteren daha eski kayıtları gördüğümüze göre UR kelimesinin yanlış çevrildiği iddiasına da bakalım. UR kelimesi hem İbrahim’in yaşadığı kentin ismi iken hem de ateş anlamına gelmektedir. Midraş’taki bilgilere göre buranın hükümdarı ateşe tapmaktaydı. Bu durumda şehirde ateşe tapınılıyor, merkezi büyük bir ateşleri var, ateşe tapmayan insanlar bu ateşin içine atılıyor. O halde bu şehre neden ateş anlamına gelen UR isminin verilmiş olduğu anlam kazanıyor. Yani şehrin ismi ATEŞ ŞEHRİ.

O halde Tevrat’ta geçen Haran’ın UR’da ölmesi onun ateş içinde öldüğü tezini çürütmez. Çünkü UR’da o dönemde ateşe tapılıyor ve şehirde tapındıkları büyük bir ateşin içine atılmış olması UR kentinin isminden farklı bir olgudur. Tevrat nasıl öldüğünü söylemiyor, bu bilgiyi kadim bilgilere dayandırarak Midraş bize aktarıyor.

UR isminin şehir ismi olduğu Tevrat’ta açıkça belli

Ek olarak UR kadim bir şehirdir ve Yahudi âlimleri UR şehrini bilemeyecek kadar bilgisiz değillerdi. Kaldı ki Tevrat’ta UR kelimesinin açık açık bir şehir olduğu belli iken Yahudi âlimleri neden UR kelimesini ateş ile karıştırıp Hz. İbrahim için ateşe atılma olayı uydurmuş olsunlar. Genesis 11:31 ayetine baktığınızda Hz. İbrahim’in babası bu olaydan sonra İbrahim ve Lut da dahil kendine inanan birkaç kişiyi alarak UR kentini terk ettiği de yazılı. UR kelimesinin Tevrat’ta şehir ismi için kullanıldığı bu kadar açık iken Yahudi âlimlerinin UR kelimesini karıştırdığını iddia etmek hiç de mantıklı bir iddia değildir.

Genesis 11:31: “11:31 Terah, oğlu Abramı, Haranın oğlu olan torunu Lutu ve Abramın karısı olan gelini Sarayı yanına aldı. Kenan ülkesine gitmek üzere Kildanilerin Ur Kentinden ayrıldılar. Harrana gidip oraya yerleştiler.”

Kuran’da Hz. İbrahim’in ateşe atılması

Kuran ise olayı Midraş’daki veya Hristiyan kaynağı olan Pseudo-Philo’daki gibi anlatmaya çalışmıyor, aynı olguyu biraz daha farklı anlatıp İslam mantığı çerçevesinde yanlış bilgileri düzeltip olayların doğrusunu aktarmış oluyor. Kısaca, Kuran’ın anlattığı Hz. İbrahim’in ateşe atılması olayını çürütecek bir veri yoktur ve zaten kadim anlatılar bu olayın yaşanmış olduğuna dair ipuçları da verir.

Ayrıca yaşamış peygamberler hakkındaki yazımızı 55# Peygamberler sadece Ortadoğu’ya mı gönderildi? Çin’e peygamber gönderildi mi? linkinden okuyabilirsiniz.

Referanslar

1. https://biblia.com/books/nasb95/Ge11.28.
2. http://archive.org/stream/RabbaGenesis/midrashrabbahgen027557mbp#page/n357/mode/2u.
3. https://en.wikipedia.org/wiki/Genesis_Rabbah.
4. http://www.earlyjewishwritings.com/pseudophilo.html.
5. https://www.thetorah.com/article/why-the-midrash-has-abraham-thrown-into-nimrods-furnace.
6. https://islamansiklopedisi.org.tr/keldaniler.
7. https://www.sacred-texts.com/bib/wb/trk/gen.htm.
8. Williams, B. (2015). DOUBTING ABRAHAM DOUBTING GOD: THE CALL OF ABRAHAM IN THE OR HA-SEKHEL. Atheism, Scepticism and Challenges to Monotheism, 31.

*Kavminin İbrâhim’e cevâbı ancak: “Onu öldürün veya onu yakın!” demekten ibâret oldu. Fakat Allah İbrâhim’i ateşten kurtardı. Şüphesiz bunda, iman eden bir toplum için nice ibret ve dersler vardır. __ Ankebût,24.

*Bunun üzerine Lût, İbrâhim’e iman etti. İbrâhim: “Ben, dinimi yaşayabilmem için Rabbimin emrettiği yere hicret ediyorum. Şüphesiz O, kudreti dâimâ üstün gelen, her hükmü ve işi hikmetli ve sağlam olandır” dedi. __Ankebût, 26. 

XXXXXXXX