Âlem İçinde Âlemiz

Bilal Kemikli

22 Ocak 2018

Âşıklık geleneği, sadece biçimle, dille ve ahenkle alakalı olmasa gerektir. Elbette biçim önemlidir; ölçüler, kafiyeler, mahalli söyleyişler ve musiki bu tarzın olmazsa olmaz özelliklerindendir. Ancak bu şiiri zengin ve kalıcı kılan temel hususlardan birisi de mânâdır.  Günümüz âşıklarının çoğunda, irticalen söylenen koşmalarda ve bilhassa nükte gerektiren atışmalarda mânâ önemini kaybediyor.

Oysa biçim, lafız ve musiki manayı ulaştırmak için birer vasıtadır.

Verilmek istenen manayı, en güzel, en doğru, en anlamlı şekilde verme çabasında olan âşıklar kalıcı eserler ortaya koyuyorlar. Karacoğlan, Aşık Ömer, Seyrani, Ruhsati gibi bugünlere ulaşan âşıkların eserlerinde hem biçime, hem de mânâya önem verildiğini görüyoruz.

Peki, mânâ nedir? Mânâ, ele alınan konudaki derinlik ve tutarlılıktır. Diğer bir ifadeyle, âşığın söylediği şiirinin, kafiyesi, redifi, ayağı, nakaratı, hece sayısı, bend sayısı gibi biçimsel özellikleri, o şiirin sûretini; anlattığı veya işaret ettiği şeyler de mânâyı ifade eder.

Denebilir ki, her âşığın söyleyişinde mutlaka bir mânâ vardır. Vardır; ama mânâdan mânâya da fark vardır. Daha doğrusu gerçek mânâ, şiirin iç yüzüdür; kelimelerin arasına sırlanmıştır ve ancak ehli tarafından görülebilir. Bu bakımdan o iç yüz, şiir her okunduğunda yahut ahenkli bir şekilde söylendiğinde yenilenir. Mânâ yenilendikçe de şiir yeni kalır. Karacoğlan’ın hala dinleniyor ya da okunuyor olması, işte bu yenilenme sebebiyledir.

Demek ki mânâ, şiirdeki derinlik ve tutarlılığa delalet ediyor.

Sefil Selîmî, yahut asıl adıyla Ahmet Günbulut, biçime olduğu kadar, mânâya da önem veren bir âşıktır. Aslen Şarkışla’lı olan bu bilge şairimizi geçtiğimiz yıllarda beka semtine uğurladık. Uğurladık; “âh edip çırpınan bülbüle dönmüş” âşığı gülüne yolcu ettik. Lakin o söylediği türkülerle, yazdığı şiirlerle aramızdadır.

Öyle görülüyor ki, temsil ettiği gelenek içerisinde yarınlara da kalacaktır. Kalacaktır; çünkü onun söyleyişinde, hemşerileri Ruhsâtî ve Veysel gibi geleneğin izlerini bulmak mümkündür. Mesela bir şiirinde “âlem içinde âlemiz” diyor. Âlem içinde âlem olmak fikri, Ruhsâtî’de de Veysel’de de ortaya çıkan bir fikirdir. Siz buradaki âlemi, kâinât, bütün yaratılmış varlıklar, dünya, cihan veya yıldızlar âlemi, kuşlar âlemi, insanlar âlemi gibi varlıkların oluşturduğu topluluklar olarak anlayın ve öylece anlamlandırın, ben ise bütün bu anlamlara ilave olarak her şeyden evvel âlemin âlâmet ve delil anlamına atıfta bulunayım

Evet, âlem, alâmet, emâre, delil ve belirti anlamlarını da ihtiva eder. Nitekim yaratıcının alâmeti ve delili olması sebebiyle kâinata âlem denilmiştir.

Esasen âşıklar irfânî gelenekten beslenerek bir varlık anlayışına ermişlerdir. Bu gelenekte de iki tane âlem vardır; ilki büyük âlem (âlem-i kebîr=makro kosmos) ve ikincisi küçük âlem (âlem-i sagîr=mikro kosmos).

Büyük âlem, fiziki gerçeklik açısından, kâinattır, cihandır, dünyadır. İnsan ise, küçük âlemdir. 

İnsan, bu büyük âlemin içinde, ondan bir parçadır. Ancak metafizik gerçeklikte büyük âlem insandır; insan hayalleriyle, düşünceleriyle, sözü ve davranışıyla kendini kuşatan bir hacme sahip olan dünyaya yön verir, onu değiştirip dönüştürmeye çalışır. Şu halde şair, “âlem içinde âlemiz” derken, şu düşünceleri dile getirmiş olabilir:

Ben bir birey olarak kâinat içinde küçük bir âlemim.
Ben, düşüncelerimle, sözümle kâinatı anlamlı kılan, ona yön veren ve onu etkileyen büyük âlemim.
Her halükarda ben ve içinde bulunduğum bu kâinat Yaratıcı’nın alâmetiyiz. Bu bakımdan ondan bir iz taşıyoruz.

Şair bu hakikati öyle seslendiriyor:

Âlem içinde âlemiz,
Dillere gelen kelâmız,
Her vücutta var sılamız,
Tutamadı, mahal bizi.

İmdi burada kelâm, vücut ve sıla kavramları da çok derin manalar içerir. Bu manaların her birisini burada tahlil edecek değiliz; ne var ki, kelâm, kün (ol) emrine işaret ettiğini ve bu oluşla âlemin varlık kazandığını söylemek de gerekir. Keza sılanın, vücut kelimesiyle olduğu kadar kelam kelimesiyle de ilişkili olduğuna da işaret edelim.

Sefil Selîmî’nin biçimin “şekilciliğe” hibe edildiği, mananın görüntüde kaybolduğu günümüzde, geleneğe bağlı kalarak söze hayat veren ve manayı canlandıran birkaç şairden biri olduğunu görüyoruz.

Bu mânâ, tasavvuf düşüncesinin tecrübelerinden süzülerek gelen varlık telakkisine dayanır. Bu gerçeği, onun pek çok şiirinde görmek mümkündür. Fakat bir şiirinde varlığı mânâ ve mahiyetiyle öylesine konu edinir ki, sözün onda iğreti ve ödünç olmadığının, bizatihi idrak edildiğinin işaretidir. Bu hususu özellikle söylüyorum; zira günümüz âşıklarının çoğu, usta söyleyişi taklit ederek mânâya ermek niyetindedir.

Oysa mânâ, önce söyleyeni taklitten tahkike ulaştırmalı ve onda varlığa ilişkin gerçek bir idrak oluşturmalıdır. Yunus Emre’nin, “ilim kendin bilmektir” sözüyle sınırları çizilen bu tahkik ve idrak düzeyine varmadan manayı terennüm etmek, onu her söyleyişle yeniden inşa etmek yerine tüketmek anlamına gelir. Bugün, eline sazı yahut kalemi alan âşıkların yaptığı da budur; hep tüketmek, tüketmek.    

Mânâya ermek, yola girmekle mümkündür. 

Ancak yol eri olan âşıklar gerçek anlamda manayı terennüm edeceklerdir; yoksa varlığa ilişkin söylenen her söz, sözü süsleme çabasından öteye geçmeyecek ve mısralarda hep iğreti kalacaktır.Sefil Selîmî bir yol eri midir? Kendisiyle birkaç defa sohbet etmiş birisi olarak bu konuda kesin bir bilgi veremem; ancak söyleyişindeki rahatlık ve içtenlik, onun yol ehli olduğuna işaret ediyor. 

En azından ustaların izinden gitme çabası içerisinde olduğu aşikârdır. İz sürmek, sanıldığı gibi, taklitçi olmak değildir; aksine, bir esasa bağlı olmanın verdiği rahatlıkla söyleyişte derinleşmektir. Nitekim bir şiirinde şöyle sesleniyor:

Diri miyim ölü müyüm,
Dilimdeki seslenen kim?
Akılsız bir deli miyim,
Gönlümdeki haslanan kim?

Dikkat edilirse burada şair, bizatihi kendi varlığının mahiyetini sorgulayarak, dirilik ve ölümlülük vurgusunu sesle birleştirmektedir. Ses, nefestir. Nefes ise, diriliğin iksiridir. Dilimdeki sesim, diriliğime işaret ediyor.  Tamam, konuştuğuma göre diriyim; ama gerçekte bende konuşan kimdir? Bu soruyu soruyorum diye, “Akılsız bir deli miyim?” Hayır, şair deli değil; bizi sorularıyla varlığa ilişkin derin bir manayla buluşturuyor.  Nedir o mânâ? Onun cevabını da bir sonraki kıtada kendisi veriyor:

Bakabildiğim her yerde,
Örtmez onu hiçbir perde,
Cahil der ki “Göster nerde?”
Ruhumdaki süslenen kim?

Dilimde seslenen ve gönlümde haslanan, esasen hiçbir perdenin örtemediği ve bakabildiğim her yerde görüp idrak ettiğim mutlak yaratıcı olan Allah’tır. Ben onu her yerde görüyorum; dilimdeki sözü, gönlümdeki duyuşun, bilişin ve sezişin kaynağıdır.

Lakin bu gerçeği herkese söyleyemem. Çünkü gördükleri, içlerinde taşıdıkları halde hala “nerede?” diye onu soralar var. Oysa mutlak yaratıcı, ruhumda süslenir, canımda beslenir, köşkümde yaslanır ve her canlıyı her an yoklar ve anlasın yahut anlamasın her insanda rastlanılan yegâne güçtür.

Sefil Selîmî, bir şiirinde “otuz altı yıldır okudum yazdım ama yazdığımdan ibret alan oldu mu?” diye sorsa da onun “söyledikleriyle çok kapılar açan, çok bohçalar çözen” bilge bir şair olduğu ehlinin malumudur.

 Âşıklık, bu bilgelikte saklıdır.

Peki, nasıl erilir bu bilgeliğe? Bu soruyu da kendisi cevaplıyor: “Yanlışı tenkit et, doğruyu ara!” Yanlışı tenkit etmek, yanlışı doğrudan ayıracak bir bilgiye, bir duyuşa ve bir erişe sahip olmakla mümkün olur. Bu da ancak, bir ömür doğruyu aramakla olacaktır.

Doğruyu aramak için evvela doğru yerde durmak ve doğru bakmak lazımdır. Doğru yerden bakan, arayan, neyi aradığını bilen ve gerektiğinde tenkit eden ve âlem içinde âlem olduğunun” farkında olan bilge şairimi rahmetle anıyorum.

♻️♻️♻️♻️

George Berkeley

Felsefeye katkılar

Berkeley'e göre sadece iki tür şey vardır: ruhlar ve fikirler. Ruhlar, fikirleri üreten ve algılayan basit, aktif varlıklardır; fikirler ise üretilen ve algılanan pasif varlıklardır. 

"Ruh" ve "fikir" kavramlarının kullanımı Berkeley'in felsefesinde merkezi bir öneme sahiptir. Onun kullandığı haliyle, bu kavramların modern terminolojiye çevrilmesi zordur. Onun "ruh" kavramı "bilinçli özne" veya "zihin" kavramına yakındır ve "fikir" kavramı "duyum" veya "zihin durumu" veya "bilinçli deneyim" kavramına yakındır. 

 "Berkeley, zihinden bağımsız hiçbir şeyin olmadığını, ünlü ifadede olduğu gibi, esse est percipi (aut percipere) —var olmak, algılanmaktır (veya algılamak)" şeklinde savunuyor. 

insan bilgisi iki öğeye indirgenir: ruhların ve fikirlerin bilgisi ( İlkeler #86).

Fikirlerin aksine, bir ruh algılanamaz. Fikirleri algılayan bir kişinin ruhu, içsel his veya yansıma yoluyla sezgisel olarak kavranmalıdır ( İlkeler #89). 

Berkeley'e göre, diğer ruhların varlığına inanmak için iyi bir nedenimiz olmasına rağmen, ruhlar hakkında doğrudan bir 'fikrimiz' yoktur, çünkü onların varlığı deneyimde bulduğumuz amaçlı düzenlilikleri açıklar. ("Diğer ruhların varlığını, onların işlemlerinden veya içimizde uyandırdıkları fikirlerden başka bir şekilde bilemeyeceğimiz açıktır", Diyaloglar #145).

Bu, Berkeley'in diğer zihinler sorununa sunduğu çözümdür . 

Berkeley'e göre, bu dışsal ruhun nitelikleri üzerine düşünmek, onu Tanrı ile özdeşleştirmemize yol açar. İşte elma gibi maddi bir şey, Allah'ın ruhu tarafından insanların ruhlarında meydana getirilen fikirlerin (şekil, renk, tat, fiziksel özellikler vb.) bir araya gelmesinden oluşur.

İlahiyat;

Hristiyanlığın inançlı bir taraftarı olan Berkeley, Tanrı'nın tüm deneyimlerimizin doğrudan nedeniolarak mevcut olduğuna inanıyordu .

Berkeley, duyumlarımızın kaynağının yalnızca Tanrı olabileceği sonucuna vardı; O, bunları insana verdi ve insan bunlarda Tanrı'nın sözünü taşıyan işaretler ve semboller görmek zorundaydı.

İşte Berkeley'in Tanrı'nın varlığına dair kanıtı:

Kendi düşüncelerim üzerinde ne kadar gücüm olursa olsun, Duyular tarafından gerçekten algılanan fikirlerin irademe benzer bir bağımlılığının olmadığını görüyorum . Gün ışığında gözlerimi açtığımda, görüp görmeyeceğimi seçmek veya hangi belirli nesnelerin görüş alanıma gireceğini belirlemek benim gücümde değildir; ve aynı şey işitme ve diğer duyular için de geçerlidir; üzerlerine basılan fikirler benim irademin yaratıkları değildir. Bu nedenle onları üreten başka bir İrade veya Ruh vardır. (Berkeley. İlkeler #29)

TI Oizerman'ın açıkladığı gibi:

Tanrı'nın vahiyleri doğrudan insan için erişilebilirdi; duyularla algılanan dünya, insanın duyumlarının dünyası, onun ilahi amacı deşifre etmesi ve böylece kavraması için yukarıdan ona geldi. 

Berkeley, Tanrı'nın , zamanın doluluğunda üniversite dörtgeninde bir ağacın büyümesine yol açan Newton makinelerinin uzak mühendisi olmadığına inanıyordu . Aksine, ağacın algısı, Tanrı'nın zihninin zihinde ürettiği bir fikirdir ve ağaç, "kimse" orada olmadığında bile dörtgende var olmaya devam eder, çünkü Tanrı her şeyi algılayan sonsuz bir zihindir .

David Hume'un nedensellik ve nesnellik hakkındaki felsefesi , Berkeley felsefesinin başka bir yönünün ayrıntılı bir açıklamasıdır. 20. yüzyılın en seçkin Berkeley bilgini olan AA Luce , Berkeley felsefesinin sürekliliğini sürekli vurguladı. Berkeley'in hayatı boyunca önemli eserlerine geri dönüp yalnızca küçük değişikliklerle gözden geçirilmiş baskılar yayınlaması da ona önemli bir dönüş atfeden herhangi bir teoriye karşı sayılır . 

Görelilik argümanları; 

Berkeley, yalnızca zihinlerin algılarının ve algılayan Ruh'un gerçeklikte var olduğuna inanıyordu; İnsanların her gün algıladıkları şey yalnızca bir nesnenin varoluş fikridir, ancak nesnelerin kendileri algılanmaz.

Berkeley ayrıca, bazen malzemelerin kendi kendine algılanamayacağını ve kişinin zihninin nesneleri anlayamayacağını da tartışmıştır.

Ancak, Berkeley'in hem her şeyi bilen hem de her şeyi algılayan Tanrı ve Ruh'tan oluştuğuna inandığı "her yerde bulunan, ebedi bir zihin" vardır . 

Berkeley'e göre, Tanrı her şeyi kontrol eden varlıktır, ancak Berkeley ayrıca "soyut nesnelerin uzayda veya zamanda var olmadığını" savunmuştur.

Başka bir deyişle, Warnock'un iddia ettiği gibi, Berkeley " ruhlar , zihinlerimiz ve Tanrı hakkındaki kendi konuşmalarıyla uyuşamayacağını fark etmişti ; çünkü bunlar algılayanlardır ve algı nesneleri arasında değildir.

Bu nedenle, oldukça zayıf bir şekilde ve açıklama yapmadan, fikirlerimize ek olarak, kavramlarımız da olduğunu söylüyor - ruhlardan ve onların işleyişlerinden bahsetmenin ne anlama geldiğini biliyoruz ." 

Berkeley'in maddi olmayanlığı, "esse est percipi (aut percipere)" olduğunu savunur, ki bu İngilizcede şu anlama gelir: olmak algılanmaktır (veya algılamak). Yani yalnızca algılanan veya algılanan şeyin gerçek olduğunu ve bizim algımız veya Tanrı'nın algısı olmadan hiçbir şeyin gerçek olamayacağını söyler. 

Algi bütün resmi göstermez ve bütün resim algılanamaz. Berkeley ayrıca, "bir kişi dolaylı olarak algıladığında, bir fikri başka bir fikri algılama yoluyla algılar" diye düşünür.

insanlar için gerçek farklı olabilir ve insanlar görelilik nedeniyle mutlak gerçeğe erişmekle sınırlıdır. Özetle, görelilik nedeniyle hiçbir şey kesinlikle doğru olamaz veya bu iki argüman, olmak algılanmaktır ve görelilik argümanı her zaman birlikte çalışmaz.

Gökyüzü uçsuz bucaksızdır ancak astrolojide kullanılan 10 tane gezegen var.

Dünyaya yakınlıklarına göre sıralayacak olursak; Güneş, Ay, Merkür, Venüs, Mars, Jüpiter, Satürn, Uranüs, Neptün ve Pluton olarak her biri olumlu ve olumsuz özellikler içinde barındıran gezegenler bizim üzerimizde etkilidir. 

Güneş: Benliği, egoları ve bilinci temsil eder.
Ay: Bilinçaltını, duyguları, hisleri ve alışkanlıkları temsil eder. 
Merkür: İletişimi, teknolojiyi, düşünceleri, zihni ifade eder.
Venüs: Aşkı, ilişkileri, güzelliği ve zarafeti temsil eder. 
Mars: Mücadele gücünü, sabrı ve ihtirasları ifadeeder. 
Jüpiter: Şansı, iyimserliği, büyümeyi ve bereketi temsil eder. 
Satürn: Disiplini, karmayı, sorumluluğu temsil eder.
Uranüs: Yeniliği, devrimi, bilimi ve bilinçlenmeyiifade eder. 
Neptün: Bilinçaltını, hayalleri, maneviyatı temsil eder.
Pluton: Gücü, toplumsal zihni, yenilenmeyi ifade eder.