Claudius Ptolemy (Yunanca: Ptolemaios ; Latince : Claudius Ptolemaeus ; yaklaşık MS100 - yaklaşık MS 170) yaklaşık bir düzine bilimsel inceleme yazan İskenderiyeli bir matematikçi, astronom, astrolog, coğrafyacı ve müzik teorisyeniydi [ 2] ve bunlardan üçü daha sonraki Bizans , İslam ve Batı Avrupa bilimi için önemliydi . İlki ,başlangıçta Matematiksel İnceleme ( Yunanca: Mathēmatikḗ Syntaxis ) olarak adlandırılan ve günümüzde Almagest olarak bilinen astronomik incelemesiydi.
İkincisi , Greko-Romen dünyasının haritaları ve coğrafi bilgisi üzerine kapsamlı bir tartışma olan Coğrafya'dır.
Üçüncüsü, horoskopik astrolojiyi kendi döneminin Aristotelesçi doğa felsefesineuyarlamaya çalıştığı astrolojik incelemedir.
Bu bazen Apotelesmatika ( Yunanca: ( ' Etkiler Üzerine ' ) olarak bilinir ancak daha yaygın olarak "Dört Kitap" anlamına gelen Koine YunancasındanTetrábiblos veya Latince eşdeğeri Quadripartite olarak bilinir.
Katolik Kilisesi, Güneş Sistemi'ninmatematiksel olarak tek sağlam jeosantrikmodelini de içeren çalışmalarını destekledi ve çoğu Yunan matematikçinin aksine , Batlamyus'un yazıları (en önemlisi Almagest ) hem geç antik çağda hem de Orta Çağ'da kopyalanmaktan veya yorumlanmaktan hiç vazgeçmedi.
Ancak, özellikle Araplar ve Bizanslılar arasında popüler olan Batlamyus'un astronomisine dair çok sayıda kısaltılmış ve sulandırılmış girişin de kanıtladığı gibi, eserlerini anlamak için gerekli matematiğe gerçekten çok az kişinin hakim olduğu muhtemeldir. Episikllerüzerine yaptığı çalışma, yanlış bir varsayımı açıklamak için oluşturulmuş çok karmaşık bir teorik modeli sembolize eder hale geldi.
9. yüzyıl Pers gökbilimcisi Ebu Ma'şar el-Balkhi, yanlışlıkla Batlamyus'u Batlamyus Mısır'ının kraliyet soyundan biri olarak sunar ve İskenderiye generali ve Firavun Ptolemaios I Soter'in soyundan gelenlerin bilge olduğunu ve " Almagest kitabını yazan Bilge Batlamyus'u da içerdiğini " belirtir.
Arap gökbilimciler , coğrafyacılar ve fizikçiler onun Arapça adını Baṭlumyus ( Arapça : بَطْلُمْيوس ) olarak anmışlardır. Batlamyus, Koine Yunancası ile yazmıştır ve Babil astronomik verilerini kullandığı gösterilebilir. (s. 99)Bir Roma vatandaşı olabilirdi, ancak etnik olarak ya bir Yunandı ya da en azından Helenleşmiş bir Mısırlıydı.
🎥 1492,Christophe Colomb (1992) Comquest Paradise: Filmi:14:05 = Ptolemaios sistemi, İskenderiyeli astronom ve matematikçi Ptolemaios tarafından MS 150 civarında formüle edilen evrenin matematiksel modeli
Batlamyus'un Mathēmatikē Syntaxis'i ( Yunanca : ' Matematiksel Sistematik İnceleme ' ), daha çok Almagest olarak bilinir , astronomi üzerine günümüze ulaşan tek kapsamlı antik incelemedir. Babilli gökbilimciler astronomik olayları hesaplamak ve tahmin etmek için aritmetik teknikler geliştirmiş olsalar da, bunlar göklerin herhangi bir temel modeline dayanmıyordu; diğer yandan erken dönem Yunan gökbilimciler, herhangi bir tahminde bulunma yeteneği olmaksızın göksel olayların "görünümlerini kurtarmak" için nitel geometrik modeller sağladılar.
Batlamyus , gezegenlerin gelecekteki veya geçmiş konumlarını hesaplamak için kullanılabilecek kullanışlı tabloların yanında astronomik modellerini sundu.
Büyük Bileşim (Almagest)
Usturlap (Yunanca: astrolabon, 'yıldız-yakalar'), astronomi ölçümlerinde kullanılmış tarihi bir ölçüm cihazıdır.
Kullanım alanları arasında Güneş, Ay, gezegen ve yıldızınkonumlarını belirlemek yer alır. Ayrıca yerel saatin ve İslam dininde namaz vakitleri usturlap sayesinde hesaplanıyordu.
Bazı matematikproblemlerinin çözümlenmesinde de usturlap kullanılırdı.
İlk olarak Apollonios (MÖ 240) ve Hipparkos (MÖ 150) tarafından keşfedildiği, Batlamyus tarafından kullanıldığı ve Philoponos'un(en) altıncı yüzyılın ilk yarısında bu aletten bahsettiği batılı kaynaklarda bildirilmektedir.
9. yüzyılda Harran'daki büyük üniversitede Abbasi halifelerinin ilim ve kültür verdikleri önem neticesinde usturlap hakkında çeşitli eserlerin yazıldığı bilinmektedir.
Bu konuda yazılan en eski kitap, 829-830 senesinde Bağdat'ta ve 833 senesinde Şam'da çalışan Ali bin İsa'ya aittir.
Başka bir rivayete göre de usturlabı ilk keşfeden kişi Selçuklu Sultanı Mesûd tarafından Bağdat Rasathanesi'ne memur olarak görevlendirilen ve Bedî' ul Usturlabi şöhretiyle tanınan Ebu'l Kasım Hibetullah'tır. Sultan Mesûd namına hazırladığı Ziyc'leri 1130'da tamamlamıştır.
Ondan yaklaşık İkiyüz yıl sonra astronomi alimlerinden Muhammed bin İbrahim, usturlab ve rubû tekniğini en yüksek seviyeye çıkarmış, usturlabları 10 ve rubûları 2 Dinara satmıştı. O, bu tekniğe dair "Keşf ur-reyb fî amel il-ceyb" adıyla bir eser de yazmıştır. Bu konu hakkında kitap yazan diğer alimler Biruni, Nasirüddin Tusi ve Habeşül Hasib'dir.
Biruni gibi alimler yıldızların yerini bir çark ile belirleyen mekanik usturlaplar da geliştirmişlerdir. Bunlar Şamin ve Ez-Zerkali tarafından geliştirilmiş ve mekanik saatin temeli ortaya çıkmıştır. 12. yüzyılda Şerafeddin el-Tusî usturlaba yeni bir şekil vererek baston şeklinde bir usturlap geliştirmiştir.
1365'te Fransa'da doğan Jean Fusoris da Avrupa kıtasındaki ilk usturlabı yapmıştır. 17. yüzyıla kadar Avrupa'da yoğun olarak kullanılan usturlap, 18. yüzyıldan sonra yavaş yavaş önemini kaybetmiş, doğu ülkelerindeyse kullanımı 20. yüzyıla kadar sürmüştür.
İslam astronomisi, özellikle İslam'ın Altın Çağı (9. ve 13. yüzyıllar) sırasında, İslam dünyasındayapılan astronomik gelişmeleri kapsar ve çoğunlukla Arapça yazılmış eserlerden oluşur. Bu gelişmeler özellikle Uzak Doğu ve Hindistan'dadaha sonra Orta Doğu, Orta Asya, Endülüs ve Kuzey Afrika'da gerçekleşti. Orta Çağ İslam astronomisi, yabancı dildeki kaynakların özümsenmesi ve bu kaynakların birbiriyle benzeşmeyen unsurlarının İslami özelliklere sahip bir bilim yaratmak için birleştirilmesi gibi yönleri nedeniyle diğer İslami bilimlerin doğuşuyla paralellik gösterir. Bu kaynaklar özellikle Arapça diline tercüme edilmiş ve üzerine çalışmalar gerçekleştirilmiş Yunan, Sasani ve Hint eserlerinden oluşuyordu.
İslam astronomisi, özellikle 12. yüzyılda Arapça eserlerin Latinceye çevrilmesiyle, erken Orta Çağ dönemindeki bilgi kaybını takiben Bizans[3] ve Avrupa[4] astronomisinin yeniden canlanmasında önemli bir rol oynadı. Çin astronomisi[5] ve Mali astronomisi üzerinde de etkileri oldu.[6][7]
Aldebaran, Altair ve Deneb gibi yıldızların önemli bir kısmı ve alidat, azimut ve nadir gibi astronomik terimler günümüzde de Arapça isimleriyle anılmaktadır.[8][9] İslam astronomisine ait büyük bir literatür külliyatı günümüze ulaşmıştır. Dünyanın dört bir yanına dağılmış ve çoğu okunmamış ya da kataloglanmamış yaklaşık 10.000 el yazması bulunmaktadır. Bu duruma karşın astronomi alanında gerçekleştirilmiş İslami faaliyetlerin makul surette isabetli bir şekilde çerçevesi çizilebilir.
Rubu tahtası ya da sinüs kadranı (Arapça: Rub‘ul mujayyab, الربع المجيب), Batlamyus’un yüksekliklerin ölçülmesi için öngördüğü büyük çaplı duvar kadranlarından ilham alınarak İslâmastronomları tarafından geliştirilmiş ve asırlarcakullanılmış bir araçtır.
İslâm dünyasında bilinen en eski duvar kadranı 5 m. yarıçapında olup milâttansonra IX. yüzyılda Şam'da kullanılmıştır.
X. yüzyılda Rey şehrinde Hâmid b. Hıdır el-Hucendîtarafından yapılan ve “es-Südüsü’l-fahrî” adı verilen 20 m. çapındaki duvar kadranı bilinmektedir.
Uluğ Bey’in XV. yüzyılın ilk yarısında yaptırmış olduğu 40 m. çapındaki kadran Semerkant’taki gözlem evinde kullanılmıştır. Rubu tahtası olarak adlandırılan taşınabilir kadranlar ilk defa XI veya XII. yüzyıllarda adı bilinmeyen Müslüman bir astronom tarafından muhtemelen Mısır’da gerçekleştirilmiştir.
Arapça adı, Arapça "çeyrek" anlamına gelen "rub" ve "sinüsle işaretlenmiş" anlamındaki "mujayyab" kelimelerinden gelmektedir.[1] King'e döre rubu tahtası, Harezmi tarafından 9. yüzyıl Bağdat'ında tarif edilmiştir.
Usturlaptan esinlenerek yapılan astrolobik rubu tahtası XIV. yüzyıla ait olup Mısırlı astronomMuhammed b. Ahmed el-Mizzî tarafından geliştirilmiştir.
Bu tipin, arkasında trigonometrikhesaplamalar yapılabilen cinsleri Osmanlı Devleti’nde muvakkithanelerde namaz vakitlerini tayin eden muvakkitler ve camilerin kıble yönünü belirlemek isteyenlerin yanında, uzaklık, açı, yükseklik ve eğim ölçmek isteyen mimarlartarafından da kullanılmıştır.
Daha önceki müslüman müelliflerin bahsetmediği bu küçük çaplı Rubu tahtaları Osmanlılar tarafından geliştirilmiş ve genellikle usturlabın yerine kullanılmıştır.
Avrupa’da ise ancak 1600’lü yıllardan itibaren astronomların rubu tahtası kullandığı bilinmektedir.
Stereometrik izdüşüm kurallarına göre geç Helenistik dönemde geliştirilen ve erken Ortaçağ’da mükemmel hale gelen düzlemküresel (planisferik) usturlap XIII. yüzyılda ilkin ikiye, daha sonra dörde katlanarak “dörtte bir” anlamına gelen rubu tahtası haline dönüştü (şekil 1). Bu dönüşümle birlikte dairesel usturlabın yapı, fonksiyon ve uygulanış biçimi değiştiği gibi özgün bünyesine yeni unsurlar katılmış oldu. Rubu tahtası Osmanlı devrinde zaman ve yön sorunlarının çözümünde başarıyla uygulandı. Aletin XIX. yüzyılın sonuna kadar Osmanlı hâkimiyetindeki yerlerde kullanıldığı günümüzde mevcut örneklerden anlaşılmaktadır. Modern teknolojinin bir sonucu olarak Cumhuriyetdöneminde unutulmuş olan bu alet dairesel usturlabın aksine yeterince incelenmemiştir.
Usturlap yüzeyinin dörde katlanması neticesinde yer tasarrufu sağlanır, ayrıca çok katlı ve yoğun bir ölçü aleti de elde edilmiş olur. Rubu tahtasında kadran geleneksel usturlapta olduğu gibi madenîbir levha yerine üzeri kâğıt kaplı sert tahtadan imal edilir. Aşınmaması ve üzerindeki çizimlerin bozulmaması için kâğıdın yüzeyine lak sürülür. Rubu tahtasının ön yüzeyine “rubul-mukantarat”, arka yüzeyine “rubul-müceyyeb” adı verilir.
Klaudyos Batlamyus ve İlk Dünya Haritası
Batlamyus coğrafya araştırmalarına öncülük etmiş ve Coğrafya adlı yapıtıyla matematiksel coğrafya alanını kurmuştur.
*Platonik GökbilimAristo’ya göre evrenAristarchus’a göre evrenEudoxus’a göre evrenBatlamyus’a göre evrenKopernik’e göre evren
Burç
Burçlar olarak nitelendirilen takımyıldızlar eskiçağda Babil`liler tarafından tespit edilmiş ve tasnife sokulmuştur. 12 Burç olarak tasnif edilen takımyıldızların bu durumuna ait bilgi bazı kaynaklarda o çağda yaşadığı ileri sürülen İdris Nebi’nin mucizesi
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder
Hallo 🙋🏼♀️