Ilya Prigogine'in tekrarı " Zaman varoluştan önce gelir " dir.
İlya Prigogine:
Rus-Yahudi kökenli Belçikalı bir fiziksel kimyacıydı . enerji tüketen yapılar , karmaşık sistemler ve tersinmezlik üzerinde çalışır. Prigogine'in çalışmaları ona 1977 Nobel Kimya Ödülü'nü , 1955'te Francqui Ödülü'nü ve 1976'da Rumford Madalyası'nı kazandırdı.
♻️
Ontoloji, varlığın felsefi çalışmasıdır. Geleneksel olarak, gerçekliğin en genel özelliklerine odaklanan metafiziğin alt disiplini olarak anlaşılır . En temel kavramlardan biri olan varlık, tüm gerçekliği ve içindeki her varlığı kapsar.
Evrenseller , yeşilrenk gibi genel, tekrarlanabilir varlıklardır . Bir diğer karşıtlık, bir ağaç gibi uzay ve zamanda var olan somut nesneler ile 7 rakamı gibi uzay ve zamanın dışında var olan soyut nesneler arasındadır . Kategori sistemleri, madde , özellik , ilişki , durum ve olay gibi kategorileri kullanarak kapsamlı bir gerçeklik envanteri sağlamayı amaçlar.
Ontoloji çeşitli sorgulama yöntemleri kullanır . Bunlara kavram ve deneyim analizi , sezgilerin ve düşünce deneylerinin kullanımı ve doğa bilimlerinden elde edilen bulguların bütünleştirilmesi dahildir .
♻️
Ontoloji, varoluşun doğasını ve türlerini inceleyen felsefi disiplindir.
Uzay ve zamanda mevcut olan varlıklar , sayılar ve kümeler gibi soyut varlıkların aksine somut bir varlığa sahiptir. Diğer ayrımlar olası , rastlantısal ve zorunlu varoluş ile fiziksel ve zihinsel varoluş arasındadır.
Genel görüş, bir varlığın ya var olduğu ya da olmadığı ve arada hiçbir şey olmadığıdır; ancak bazı filozoflar varoluşun dereceleri olduğunu, yani bazı varlıkların diğerlerinden daha yüksek bir derecede var olduğunu söylerler.
Varoluş, ontolojiolarak bilinen metafiziğin alt disiplini tarafından incelenir.
"Varlık", "gerçeklik" ve "gerçeklik" terimleri sıklıkla "varoluş"un eşanlamlısı olarak kullanılır, ancak varlığın kesin tanımı ve bu terimlerle bağlantısı tartışmalıdır.
Metafizikçi Alexius Meinong'a(1853–1920) göre , tüm varlıkların bir varlığı vardır ancak tüm varlıkların bir varlığı yoktur.
Filozof Gottlob Frege'ye(1848–1925) göre , gerçeklik, varoluştan daha dardır çünkü sayılar ve kümeler gibi gerçek olmayan var olan varlıkların aksine, yalnızca gerçek varlıklar üretebilir ve değişime uğrayabilir.
Kalın varoluş kavramları, bir şeyin var olmasının ne anlama geldiğine ve varoluşun hangi temel özellikleri ima ettiğine dair metafizik bir analizi kapsar.
Bir öneriye göre, var olmak, uzay ve zamanda mevcut olmak ve diğer şeyler üzerinde etkilere sahip olmaktır. Bu tanım tartışmalıdır çünkü sayılar gibi soyut nesnelerin var olmadığını ima eder.
Berkeley, 18.yy idealizminin öncüsü olarak kabul ediliyor.
Dünyada ve gökyüzündeki tüm nesneler kısacası dünyanın çerçevesini çizen tüm bu varlıklar, zihin olmadan var olamazlardı.~George Berkeley
Berkeley Piskopos kimliği ile birlikte okursak Tanrının insanların zihninde bir fikir oluşması için maddelere ihtiyaç duymadığını söyler.
Berkeley’in yaşadığı dönemin ortak düşünce yaklaşımı Tanrı’nın evreni ve maddeleri yarattığı, insanların da bu maddeleri beş duyuyla algıladığı ve zihinlerinde böylece düşünceleri şekillendirdiği yönündeydi.
~ Hala her ne oluyorsa zihnimizde … ~
Her ne oluyorsa zihnimizin ve düşüncelerimizin yansımasıysa, o zaman “Var olmak algılanmaktır.”
Filozof George Berkeley(1685–1753) farklı bir kalın varoluş kavramı ortaya koydu; "var olmak, algılanmaktır" diyerek tüm varoluşun zihinsel olduğunu ifade etti.
Berkeley, klasik optik bilginlerine karşı şu iddiada bulunarak argüman sunmuştur: uzaysal derinlik, algılayanı algılanan nesneden ayıran mesafe olarak, kendi başına görünmezdir.
Yani, uzayı doğrudan görmüyoruz veya optik yasalarını kullanarak biçimini mantıksal olarak çıkarsamıyoruz. Berkeley için uzay, görsel ve dokunsal duyumların alışkanlık yoluyla beklediğimiz düzenli dizilerde birbirini takip edeceği yönündeki rastlantısal bir beklentiden başka bir şey değildir.
Berkeley, bir nesnenin algılanan uzantısı veya 'karışıklığı' gibi görsel ipuçlarının, yalnızca dolaylı olarak mesafeyi değerlendirmek için kullanılabileceğini, çünkü izleyicinin görsel ipuçlarını dokunsal duyumlarla ilişkilendirmeyi öğrendiğini ileri sürmeye devam ediyor.
Uzayın görünürlüğü konusu ,11. yüzyıl Arap bilgini ve matematikçisi Alhazen'in (Abū ʿAlī al-Ḥasan ibn al-Ḥasan ibn al-Haytham) deneysel bağlamlarda uzayın görünürlüğünü doğrulamasından bu yana bilim insanları tarafından tartışılmaktadır.
Tanrı mükemmel derecede iyi olduğundan, insanlara emrettiği amacın da iyi olması gerektiğini ve bu amacın sadece bir kişiye değil, tüm insan ırkına fayda sağlaması gerektiğini belirler.
Bu emirler—veya yasalar—uygulanırsa insanlığın genel zindeliğine yol açacağından, bunların doğru akılla keşfedilebileceği sonucu çıkar—örneğin, yüce güce asla direnmeme yasası akıldan türetilebilir çünkü bu yasa "bizimle tam bir düzensizlik arasında duran tek şeydir". Bu nedenle, bu yasalar doğa yasaları olarak adlandırılabilir çünkü bunlar Tanrı'dan—doğanın yaratıcısından—türetilmiştir.
George Berkeley'in maddenin var olmadığı teorisi, "duyusal şeylerin yalnızca duyular tarafından doğrudan algılanan şeyler olduğu" inancından gelir.
Berkeley, İnsan Bilgisinin İlkeleri adlı kitabında "duyusal fikirlerin hayal gücünün fikirlerinden daha güçlü, daha canlı ve daha açık olduğunu; ayrıca istikrarlı, düzenli ve tutarlı olduklarını" söyler. Bundan, algıladığımız şeylerin sadece bir rüya olmaktan ziyade gerçekten gerçek olduğunu söyleyebiliriz.
Tüm bilgi algıdan gelir; algıladığımız şeyler fikirlerdir, kendi başlarına şeyler değil; kendi başına bir şey deneyimin dışında olmalıdır; bu yüzden dünya sadece fikirlerden ve bu fikirleri algılayan zihinlerden oluşur; bir şey sadece algıladığı veya algılandığı sürece var olur.
bilincin Berkeley'e göre algılama yeteneği nedeniyle var olan bir şey olarak kabul edildiğini görebiliriz. "'Olmak', nesne hakkında söylendiğinde algılanmak anlamına gelir, 'esse est percipi'; 'olmak', özne hakkında söylendiğinde algılamak veya 'percipere' anlamına gelir."
Berkeley, hatanın insanların algıların maddi nesne hakkında bir şeyler ima edebileceğini veya çıkarsayabileceğini düşünmeleri nedeniyle ortaya çıktığına inanır.
Bu, insanların maddeyle ilgili olarak kavrayabildikleri her şeyin yalnızca madde hakkındaki fikirler olduğu anlamına gelir. Bu nedenle, madde varsa, duyularla algılanabilen ve zihin tarafından yorumlanabilen fikir koleksiyonları olarak var olmalıdır.
Bu, Berkeley'in felsefesiyle çelişir çünkü yalnızca dünyada fiziksel nedenlerin varlığını öne sürmekle kalmaz, aynı zamanda fikirlerimizin ötesinde fiziksel bir dünya yoktur. Berkeley'in felsefesinde var olan tek nedenler, iradenin kullanımının bir sonucu olanlardır.
Berkeley'in teorisi büyük ölçüde duyulara dayanan kendi deneycilik beş önermeyle tanımlanabilir: tüm önemli sözcükler fikirleri temsil eder; şeylerin tüm bilgisi fikirlerle ilgilidir; tüm fikirler dışarıdan veya içeriden gelir; eğer dışarıdan geliyorsa duyular tarafından olmalıdır ve bunlara duyumlar (gerçek şeyler) denir; eğer içeriden geliyorsa zihnin işlemleridir ve bunlara düşünceler denir.
Berkeley fikirler arasındaki ayrımı, bunların "duyulara iz bırakıldığını", "zihnin tutkularına ve işlemlerine dikkat ederek algılandığını" veya "hafıza ve hayal gücünün yardımıyla oluşturulduğunu" söyleyerek açıklar.
Berkeley, hala algılanmakta olduğunu ve algılamayı yapan bilincin Tanrı olduğunu iddia ederek cevap verir . (Bu, Berkeley'in argümanının her şeyi bilen , her yerde bulunan bir tanrıya dayanmasını sağlar.) Bu iddia, "dünya ve diğer zihinlerin varlığı hakkındaki bilgimiz için bizi asla aldatmayacak bir Tanrı'ya bağlı" olan argümanını destekleyen tek şeydir.
Berkeley, fikirlerin kendilerini farklı bilgi nesnelerine nasıl dönüştürdüklerini göstermeye çalıştı:
Berkeley ayrıca, maddi olmayan inançları boyunca Tanrı'nın varlığını kanıtlamaya çalıştı.
Berkeley felsefesi üzerine ciddi çalışmalara güçlü bir ivme kazandıran , "yirminci yüzyılın önde gelen Berkeley bilginlerinden ikisi" olan A. A. Luce ve Thomas Edmund Jessop'tu. Berkeley bilginliği onlar sayesinde tarihsel-felsefi bilimin özel bir alanı seviyesine yükseltildi.
Ayrıca, filozof Colin Murray Turbayne, Berkeley'in görsel, fizyolojik, doğal ve metafizik ilişkiler için bir model olarak dili kullanımı üzerine kapsamlı yazılar yazdı.
Felsefenin dışında Berkeley, John Locke'un ilişki teorisi ve bunun insanların fiziksel dünyada nasıl bilgi edindiğini açıklamak için nasıl kullanılabileceği üzerine yaptığı çalışmayla modern psikolojiyi de etkilemiştir. Ayrıca teoriyi algıyı açıklamak için kullanmış ve Locke'un dediği gibi
⚠️tüm niteliklerin "ikincil nitelikler" olduğunu, dolayısıyla „ algının tamamen algılayanda yattığını ve nesnede olmadığını „ belirtmiştir.‼️Bunların ikisi de bugün modern psikolojide incelenen konulardır.
Herman Melville, Mardi (1849) adlı eserinin 20. bölümünde , bir karakterin hayalet gemide olma inancını anlatırken Berkeley'e esprili bir şekilde gönderme yapar:
Sayın dostum, Piskopos Berkeley'e benziyordu gerçekten, ruhani efendilerinizden biri- metafiziksel olarak konuşursak, tüm nesneleri salt optik yanılsamalar olarak kabul etmesine rağmen, buna rağmen, maddenin kendisine dokunan tüm konularda son derece gerçekçiydi. Ayrıca, iğne uçlarına karşı duyarlıydı ve erikli pudingleri takdir edebilecek bir damağa sahipti: -bu cümle dolu tanelerinin tıkırtısı gibi okunuyor.
James Boswell , Samuel Johnson'ın Hayatı adlı eserinin 1763 yılını kapsayan bölümünde Johnson'ın Berkeley felsefesinin bir yönü hakkındaki görüşlerini şöyle kaydetmiştir:
Kiliseden çıktıktan sonra, bir süre Piskopos Berkeley'in maddenin var olmadığını ve evrendeki her şeyin yalnızca ideal olduğunu kanıtlamak için yaptığı dahiyane sofizm hakkında konuşarak durduk. Onun doktrininin doğru olmadığına ikna olsak da, onu çürütmenin imkansız olduğunu gözlemledim. Johnson'ın, ayağını büyük bir taşa güçlü bir şekilde vurarak, taştan geri sıçrayana kadar verdiği çevik cevabı asla unutamam: "Bunu böyle çürütüyorum ."
Kaynaklar:
Felsefe çalışmaları
- Daniel, Stephen H. (ed.), Berkeley Felsefesinin Yeniden İncelenmesi , Toronto: Toronto Üniversitesi Yayınları, 2007.
- Daniel, Stephen H. (ed.), Berkeley Düşüncesinin Yeni Yorumları , Amherst: Humanity Books, 2008.
- Dicker, Georges, Berkeley'in İdealizmi. Eleştirel Bir İnceleme , Cambridge: Cambridge University Press, 2011.
- Gaustad, Edwin . George Berkeley Amerika'da . New Haven: Yale University Press, 1959.
- Pappas, George S., Berkeley'in Düşüncesi , Ithaca: Cornell University Press, 2000.
- Stoneham, Tom , Berkeley'in Dünyası: Üç Diyaloğun İncelenmesi , Oxford University Press, 2002.
- Warnock, Geoffrey J. , Berkeley , Penguin Books, 1953.
- Winkler, Kenneth P. , Berkeley'e Cambridge Rehberi , Cambridge: Cambridge University Press, 2005.
“Cogito ergo sum (Düşünüyorum, o halde varım).” Descartes
♻️♻️♻️♻️♻️♻️♻️♻️♻️♻️♻️♻️♻️♻️♻️
Metafizik ya da doğa ötesi , felsefenin bir dalıdır. İlk felsefeciler tarafından, "fizik bilimlerininötesinde olan" anlamına gelen "metafizik" sözcüğü ile felsefeye kazandırılmıştır.
İncelemeleri varlık, varoluş, evrensel, özellik, ilişki, sebep, uzay, zaman, tanrı, olay gibi kavramlarüzerinedir
Metafiziği tanımlamaktaki zorluk Aristoteles'in bu alana ismini verdiği yüzyıldan bu yana bu alanın gösterdiği değişimdir. Metafiziğin konusu olmayan konular metafizik içine dahil edilmişlerdir. Yüzyıllarca metafiziğin içinde olan Din felsefesi, Aklın felsefesi, Algı felsefesi, Dil felsefesi ve Bilim felsefesi gibi konular kendi alt başlıkları altında incelenmeye başlanmıştır. Bir zamanlar metafiziğin konusu içinde yer almış konuların hepsinden söz etmek çok yer tutabilir.
Temel metafizik sorunları hep metafiziğin konusu olagelmiş konular olarak tanımlamak mümkündür. Bu sorunların ortak niteliği ise hepsinin ontolojik(varlıksal) sorunlar olmasıdır.
İlkeleri;
Metafizik Mendel'in belirttiğine göre durağanlıktır ve bunun zıddı diyalektik'tir. Diyalektik de her şeyin değiştiğini savunan bir felsefi akımdır.[2]Hegel'in tanımında metafizik ilkelerini de oluşturmuştur.
Özdeşlik ilkesi;
Varlıklar var olan boyutundadır, değiştirilemez. Üç varlık vardır, üç boyut vardır ama biz insan oğlu sadece kendi boyutumuz ölçüsünde durabiliriz. Başka boyutlara giremeyiz de, başka boyutları göremeyiz de.
Metafizik kelimesinin kaynağı;
Eski Yunan filozofu Aristoteles Fizik ismi verilen bir seri kitap yazmıştır. İlk sürümlerinden birinde Aristoteles'in çalışmaları bazı kitap grupları Fizik'ten hemen sonra yer almıştır. Bu kitaplar felsefi sorgulamanın temel alanı ile ilgilidir ve o dönemde bir ismi yoktur. Bu sebeple ilk Aristoteles uzmanları bu kitaplara "ta meta ta fizika" yani "fizik ile ilgili kitaplardan sonra gelen kitaplar" ismini vermişlerdir. Bu 'metafizik' kelimesinin kaynağıdır.
Dolayısıyla etimolojik olarak metafizik Aristoteles'in toplu olarak Metafizik adı verilen kitaplarının konusudur. Etimolojik anlamda 'metafizik' sadece Aristo'nun Metafizik kitabının çalışma konusu manasına gelmektedir.
Aristoteles'in bu kitaplarının konusu neydi? Metafizik üç bölüme ayrılmıştır:
- (1) Ontoloji
- (2) Teoloji
- (3) Evren bilim
Metafizik (Aristoteles)
Eserin adı;
Felsefe tarihinin en büyük şahsiyetlerinden biri olan Aristoteles'in başyapıtı Metafizik, varlık felsefesinin en temel
kitaplarından biridir. Filozof, eserin adına büyük ihtimalle Peri tes Protes Philosophia yani İlk Felsefe Üzerine demesine rağmen, Metafizik adının ilk felsefe yerine kullanılması eserin yayımcılarının tercihidir.
İlk kez Şamlı Nikolas'ta rastlanılan metafizik (meta ta phsyka) terimi, eser için Andronikos tarafından kullanılmıştır. Aristoteles'in eserlerinin düzenlenmesi sırasında böyle bir adın seçilmiş olduğu düşünülmektedir. Ancak filozofun şarihlerinden Aleksandros Aphrodisias ve bazı kimseler, eserin içeriğine nispeten de bu adın verilmiş olabileceğini söylemişlerdir.
Aristoteles'in eserine bu adın verilme nedenlerinden biri olarak görülen içerik tartışmasının, kitabın bahsettiği ilk felsefenin aslında fiziksel olmayanı yani fiziği aşan bir anlamda ilkelerin araştırma alanını, yani ilkeler bilimini ortaya koymaya çalıştığını görmekteyiz. Gerçekte Aristoteles bu araştırma alanına ilk felsefe dese bile, eserin bazı yerlerinde bu alanın adının ilahiyat (theologia) olarak adlandırıldığını söylememiz gerekir. Günümüz ilahiyat alanından farklı olan teoloji, din biliminden çok bir ilkeler bilimi, bir kuramsal bilimdir.
♻️
Şamlı Nikolaos
Şamlı Nikolay ( M.Ö. 1. yüzyılda yaşamış ), Asur imparatorluğundan günümüze kadar uzanan evrensel tarihi eserlerinde ele alan Yunan tarihçi ve filozoftur .
Nicholas talimat verdiHerod the Great retorik, felsefe ve tarih alanında yetenekliydi ve patronuna Roma'ya yaptığı bir ziyarette eşlik ettiğinde Augustus'un dikkatini çekti .
Daha sonra, Herod'un davranışları Augustus'un şüphelerini uyandırdığında, Nicholas bir uzlaşma sağlamak için bir göreve gönderildi.
Herod'dan sonra hayatta kaldı ve onun etkisiyle Herod Archelaus'un halefi güvence altına alındı . Evrensel tarihinin, otobiyografisinin ve Augustus'un hayatının parçaları, başlıca Constantine VII Porphyrogenitus'un alıntılarında korunmuştur .
Şamlı Nikolaos ya da Damaskuslu Nikolaos(Yunanca: Nikolaos Damaskenos), Roma İmparatorluğu'nun ilk imparatoru Augustus'un saltanatı sırasında yaşamış olan Suriyeli tarihçi ve filozof. M. Ö. 65 yılında doğdu. Adı doğduğu yer olan Şam(Damascus) kentinden gelir. Ünlü Yahudi kralı Büyük Hirodes'in yakın dostuydu.
En bilinen çalışması 144 kitaptan oluşan bir dünya tarihidir ve sadece birkaç parçası günümüze ulaşmıştır. Diğer çalışmaları arasında bir otobiyografi, Augustus'un ve Hirodes'in hayat hikâyeleri ve bazı filozofik eserlerde yer alır.
Nikolaus, "Pandion (Pandyan krallığı?) ya da bazılarına göre Porus adında" bir Hint Kralı tarafından 13 yılında Roma İmparatoru Augustus'a gönderilen bir "Elçi heyeti" hakkında anlattığı hikâyeleri ile meşhurdur. Elçilik mensuplarıyla Antakya'da tanışmıştır. Sefaret yanında Yunanca yazılmış bir diplomatik mektup taşıyordu ve mensuplarından biri inancını göstermek için Atina'da kendini diri diri yakmıştı. Olaylar heyecan uyandırmış ve Strabon ve Cassius Diotarafından kaydedilmişti. Sramana için Plutarchzamanında bile halâ görülebilen ve üzerinde ("Hindistan'daki Barygaza'dan sramana efendi") yazan bir mezar yaptırılmıştı.
Bu hikâyelerin anlattığına göre, Hint Budist din adamları (Sramanalar, Nasıralı İsa zamanında Levant'da dolaşmaktaydılar.
Yahudi tarihçi Josephus, (İbrahim peygamber) ile ilgili olarak Nikolaos'un dördüncü kitabını referans almıştır.
Aristoteles’in metafiziği uzun asırlar boyunca felsefi düşünce geleneği içinde etkili olmuş ve değişik kültür ortamlarında paradigma kurucu bir unsur olarak yaşaya gelmiştir. Modern dönemlerde de felsefi araştırmaların temel konularından biri olmuş olan
Aristoteles’in metafiziği çok değişik bağlamlarda mercek altına alınmış ve üzerinde binlerle ifade edilebilecek ciddi çalışmalar ortaya konulmuştur.
Büyük İslam Filozofu İbn Rüşd; kendi telifi olan eserlerinin yanında Aristoteles külliyatına yazmış olduğu şerhler sebebiyle Aristoteles Şarihi olarak tanınmaktadır. Değişik düzeylerdeki şerhlerinin en analitik ve geniş kapsamlı olanları özellikle hayatının son dönemlerinde kaleme almış olduğu Büyük Şerhlerdir.
Bu kategorideki kapsamlı şerhleri, sınırlı sayıda ilim dallarına özgüdür ve bunlardan birisi de metafizik alanında yazılmış ve son dönem eserlerinden kabul edilen Metafizik Büyük Şerhi’dir.
Aristoteles’in metafiziğinin on bir makalesini ihtiva etmekte olan bu eser, İslam Medeniyetinin klasik dönemlerinde büyük çoğunluğu Arapçaya literal bir şekilde çevrilmiş ve farklı mütercimler tarafından tekrar tekrar ele alınmış olan makaleleri ihtiva etmektedir.
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder
Hallo 🙋🏼♀️