„ Kim de bir can kurtarırsa bütün insanların hayatını kurtarmış gibi olur.” -Mâide,32: Halı’nın Tarihi

Pazırık Halısı

Keçe halı

Ayrıca dünyanın en eski halıları olan iki çok değerli halı da mezarda yer alıyordu. Bir tanesi keçeden, 4.5 x 6.5 metre boyutlarında ve muhtemelen duvara asılmak için yapılmıştı. 1 metreden daha büyük dikilmiş figürler de dahil olmak üzere, çok renkli bir aplike ile süslenmiş, kaliteli renkli keçeden dikilmişti. Halının merkez sahnesinde, bir at binicisi, tahtta oturan ve elinde çiçek dalı olan bir tanrıçaya yaklaşıyor.

Tanrıça ve at üstünde savaşçı adam.

Pazırık Halısı olarak anılan diğer halı ise dünyanın en eski yün dokuma halısı olarak kabul ediliyor ve 183 x 200 cm boyutlarında. Halıda Ahameniş etkisi görülüyor. Radyokarbon testleri, bu halının MÖ. 5. yüzyılda dokunduğunu gösteriyor.

Dünyanın en eski halısı olarak kabul edilen Pazırık Halısı 2500 yıllık.

Her santimetrekaresinde 36 simetrik ilmek olan Pazırık Halısı’nda kullanılan gelişmiş teknik, dokuma tecrübesinin ve evriminin uzun bir geçmişi olduğunu gösteriyor. Merkez alanı kırmızı renkte olan halının etrafında hayvanlardan oluşan iki bordür var. İç bordürde geyikler yer alırken, dış bordürde ata binen erkekler yer almakta.

Pazırık Halısı detay.

https://arkeofili.com/dunyanin-en-eski-halisi-pazirik-halisinin-dovmeli-sahipleri-inceleniyor/

💢💢💢💢💢💢💢💢💢💢

ANADOLU, İRANve KAFKASYA HALI ETKİLEŞİMİ

·Uzm. Adem ÇELİK

Halı ve halı sanatı denildiğinde bilinen en eski örnek olarak Pazırık Halısı karşımıza çıkmaktadır. Dünya halıcılıktarihinin ve Türk halıcılığının başlangıcı olması açısından da Pazınk Halısı çok önemli bir yer teşkil etmektedir.

R u s Arkeoloğu R u d e n k o tarafından A l t a y Dağlan'nın doğu kesiminde, buzullar altında kalan 5. Kurgandan çıkanlan Pazınk Halısı "Rudenko tarafından İskitler'eıı6 maledilerek, bu halı Hun Halısı olarak yaygın bir şekilde söylenmekte olup, M.Ö.5. yüzyıla tarihlenmektedir (Resim: 3).

Pazınk ve çevresinde yapılan kazılarda bulunan halılara tarihi bir seyir içerisinde baktığımızda, Sir Auriel Stein tarafındanDoğu Türkistan'da yapılan araştırmalarda,özellikle Lau-Lon şehri ile Lop Nor'da birçok halı parçası elde edilmiştir.

Çinkaynaklanndanda7.yüzyılda Hotenşehrindehalıdokunduğunu öğreniyoruz. Orhun bölgesindeki Uygur kaanlannın 9. - 13. yüzyılda Çin İmparatorluğunagönderdikleri yaygılarda,bu tür dokwnalara rastlanılmıştır. Maveraünnehir ve çevresinde, 7. yüzyılda Buhara'da halı!ardokunmaktaydı.?

Bu bilgiler ışığında anlaşılmaktadırki, ilk örnekleri Orta Asya'da Türklerin yaşadığı bölgelerde ortaya çıkan halı, gelişimini Türklerle sürdünnüştür.

G ö ç e b e T ü r k topluluklannın yaşayışlan b ü y ü k ö l ç ü d e k o y u n yetiştiriciliğine dayandığından; mevsimlere göre, verimli otlaklan olan yerlere göç ederek yaşamışlardır.Yaşam biçimlerine bağlı olarak da, tuz torbasından karaçadıra, at koşumundan halıya kadar …

16. yüzyıl İran balı sanatından ilham alınmış sivri kıvnk hançer yapraktan, palmet şekilleri ve madalyonlar tipik bir Türk üslubunda naturalist lale, sümbül, karanfil çiçekleri ile birleştirilerek yeni bir desen dünyası ortaya konmuştur.

Osmanlı Saray Halılan'nın zemininde daha gevşek halde esas örnek olarak kullanılmıştır. Çiçeklerin bu kadar naturnlist hatlarla çiı;ilişine ancak Türk sanatında rastlanmaktadır. Bunlann örnekleri Osmanlı Sarayı'nda kumaş ve çini desenlerini çizen nakkaşlar tarafindan hazırlanıyordu.

Osmanlı Saıay Halılan'nın bir özeelligin de, İran bahlanna bas madalyon düzeninin tamamen Türk balılarına hasbir şekilde uygulanışıdır. İran halılarında esas motif olan madalyon, Osmanlı Saray Halılan'nda ikinci derecede bir motif olmuştur. Sanki madalyonlar sonradan yırtrna yapıştırma şeklinde konmuştur. Esas örnek zeminin süslenmesidir.

Halıcılık tarihinin bilinen en eski halısı olan Pazınk Halısın'da kullanılan Hun Gülü -Türkmen Gülü- motifi çeşitli zamanlarda Buhara Gülü, Neben Gülü, Salur Gülü isminde çeşitli formlar almış, Selçuklu ve Türkmenlerde "sekizgen" gül motifine dönüşmüştür. Günümüzde çapraz çiçek motifi adıyla anılan bu motif Anadolu'da çok yaygın bir şekilde kullanılmaktadır. Erzurum'da dokunmuş çapraz çiçekli motifinde bir heğbe görülmektedir.

R u s Arkeoloğu R u d e n k o tarafından A l t a y Dağlan'nın doğu kesiminde, buzullar altında kalan 5. Kurgandan çıkanlan Pazınk Halısı "Rudenko tarafından İskitler'e maledilerek, bu halı Hun Halısı olarak yaygın bir şekilde söylenmekte olup, M.Ö.5. yüzyıla tarihlenmektedir.

Bu bilgiler ışığında anlaşılmaktadırki, ilk örnekleri Orta Asya'da Türklerin yaşadığı bölgelerde ortaya çıkan halı, gelişimini Türklerle sürdünnüştür.

https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/28556

Türkmen halılarıyla benzerdir. Halı, kök boyalarla renklendirilmiş yünlerle örülüdür. Ana merkezden itibaren kırmızı ve sarı zemin kullanılmış; motifler içinse kırmızı, sarı ve mavi renk tercih edilmiştir (Çoruhlu, 2007: 132). Halı, Gördes düğümü (Türk düğümü) ile dokunmuştur ve 1,89x 2 m boyutlarındadır. Çok ince bir yünden yapılan halının, 10 cm²’sinde 36.000 Gördes düğümü bulunmaktadır. Bu düğüm sıklığı, kendi dönemi için usta işçiliğin göstergesidir

(Aslanapa, 2007: 3; Çoruhlu, 2007: 131).

💢💢💢💢💢💢💢💢💢💢💢💢

Rasonyi’nin (1971: 615) kültür tarihçileri O. Menghin ve W. Koppers’tan aktardığı üzere İranlı göçebeler büyükbaş hayvan yetiştiriciliğiyle uğraşırlardı. Bu hayvanlar ise halının ham maddesi olan iplerin sağlanması için elverişsizdir. İp için en uygun olan ise koyun yapağısıdır. İran kültürüyle ilgili araştırmalarda halı ile ilgili ilk belgelerin MS 7. yüzyıldan kaldığı görülür. Bu belgelerde savaş ganimeti olarak çok güzel bir halının ele geçirildiğinden bahsedilmiştir. Fakat bu kültürle ilgilenen büyük âlimler bile halının İran’ın yerli bir ürünü olmadığını, İran halıyı step konargöçerlerinden öğrendiklerini ifade etmişlerdir (Rasonyi, 1971: 616). 10. yüzyıl İran’ında imalathanelerin varlığı belgelerde geçse de bilgiler kısıtlıdır ve günümüze ulaşmamıştır. Ancak ünlü İran halıları 17. yüzyıldan itibaren gelişim göstermeye başlamıştır (Sözen ve Tanyeli, 2007: 98). İran halısının, Türk halısına göre bu denli geç tarihlerde meydana çıkması halı tarihinin Türk yurtlarına mal edilme sebeplerinden biridir.

„ Kim de bir can kurtarırsa bütün insanların hayatını kurtarmış gibi olur.” -Mâide,32

16 Şubat 2024 Cuma

Halı’nın Tarihi

Pazırık Halısı

Hiç yorum yok:

Yorum Gönder

Kötüye Kullanım Bildir