Bitkilerin modern sınıflandırmasına yön veren Carl Linnaeus'un Species Plantarum adlı kitabının 1753'teki ilk baskısında yer alan Linnaeus öncesi (Pre-Linnaean) ilk dönem Rheum ribes adlandırma ve tanımlandirma ve cinslerine göre siniflandirma eseri.
Işgın Otu:
Işkın Otu: Doğanın Gizli Şifacısı! Faydaları ile Mucizeler Yaratan Bu Bitkiyi Keşfedin!
„Işkın, uşkun, uçkun olarak da adlandırılan yayla muzu diye de gecer bitliste.“
“Yayla muzunu nisan ve haziran ayında toplamaya başlıyoruz.
Rababa,Ravent,Isgin
Latince tür adı Rheum ribes harfiyen «frenküzümü ravendi» anlamındadır ve epiteti (ribes) Frenk üzümünün (Ribes) cins adından gelir ve Arapça kökenlidir.
Bilimsel ismi “Reun Ribes” olan ışkın otu ayrıca “ışkın”, “uçkun”, “rebez”, “ohçun” isimleriyle de anılır. Anadolu’da ise “yayla muzu” olarak bilinir.
Ravent bir sebzedir - karabuğday ailesinin bir üyesidir
Salkım biçimli çiçek durumunu (inflorescence) taşıyan genç sürgünler (sap) yetiştiği yörelerde taze olarak tüketilir. Kivi tadında mayhoş lezzetli sevilen bir sebze olsa da Türkiye'de halk arasında «meyve» olarak da nitelendirilerek muz ve kivi ile kıyaslanıp «Doğu'nun muzu» ya da «kivisi» biçiminde lanse edilir.[12] Yüksek yaylalarda karların erimeye başladığı mevsimde fil kulağı biçimli geniş kaba yaprakların arasından yükselen gövde (çiçek durumu sapı) köylülerce dibinden kesilerek dağlardan şehirlere getirilir ve «ışgıncı» ya da «ışkıncı» denen satıcılar tarafından demet demet pazarda satılır.
•Adlandırma
Türkçedeışgın ya da ışgın otu adıyla kitap dilinde yaygındır ve halk dilinde de bu ve bunun varyasyonları (ışkın, ıçgın, ıçkın, uçkun, uçgun, uşgun, uşkun, aşgın, aşkın, eşkin, eşgin) kullanılır. Orta Türkçe dönemine ait Divânu Lügati't-Türk'te «ışgun» (اِشْغُنْ) biçiminde geçer ve "şerbeti çiçek hastalığı için iyi gelen, çiçeği kırmızı bir ot" olarak tanımlanır. Farsçada da Türkçeden geçme bir alıntı olarak «eshghan» biçiminde görülür ve Rheum ribes ile birlikte Rheum turkestanicum türü için de kullanılır. Türkçede «ışgın» adı geniş anlamda ravendin cins adı olarak da kullanılır: «İngiliz ışgını» ya da «bahçe ışkını» (Rheum rhaponticum), «Anadolu ışgını» (Rheum ribes). Yenen kısmı Anadolu ışgınında "çiçek sapı" iken, İngiliz ışgınında "yaprak sapı" kısmıdır. Türkçe kaynaklarda bazen Anadolu ravendi (ya da Anadolu raventi[16]) adı da Rheum ribes olarak kullanılır. Fakat eski Osmanlıca kaynaklarda geçen Râvend-i Rûmî [راوند رومی] (Anadolu ravendi) adı bir labada (Rumex alpinus) türü için kullanılmıştır ve bu labadaya AfyonEmirdağ'da «ışgın» adı da verilmektedir.[1] Diğer Türk dillerinde geçen kökteş biçimler o yörelerde yetişen başka Rheum türleri için kullanılır. Türkmenceyşgyn (eski yazı: ышгынokunuşu: ışgın) adı Rheum turkestanicum türünü ifade ederken, Kırgızcaышкын (okunuşu: ışkın) adı Rheum cinsinin genel adı (Rheum tangutium
Sapı muz gibi kolayca soyularak yendiği için «yayla muzu», «dağ muzu», «Doğu muzu» adlarıyla ya da etnik vurgu yapılarak «Kürt muzu», «Zaza muzu» nitelemesiyle veya yetiştiği şehirlerin adı vurgulanarak Hakkâri'de «Hakkâri muzu», Van'da «Van muzu», Bitlis'te «Bitlis muzu», Muş'ta «Muş muzu», Tunceli'de «Dersim muzu», Erzurum'da «Erzurum muzu», Adıyaman'da «Adıyaman muzu», Adıyaman'ın Çelikhan ilçesinde «Çelikhan muzu», Bitlis'in Tatvan ilçesinde «Tatvan muzu» olarak da lanse edilir. Elazığ'ın Çaybağı bucağında ise «Çaybağı muzu» adıyla sunulur.
Latince tür adı Rheum ribes harfiyen «frenküzümü ravendi» anlamındadır ve epiteti (ribes) Frenk üzümünün (Ribes) cins adından gelir ve Arapça kökenlidir.
Arapçadaribâs (ريباس) ya da ravendü'r-ribâs (راوند الريباص) adı geçer. Zazacada (rıbês ; Tunceli Zazacasında: rubes, ruves, rıves),Kürtçede(ribês, ribêz, rêvaz, rêvas, rêwas, rêwaz) ve Farsçada kullanılan rivas (ريواس) biçimleri Arapça kökenlidir. İbranicede «Hermon Dağı ribes'i/ravendi» anlamına gelen ribes hermoni adı kullanılır.
Süryanicede yaghmīṣā adı kullanılır. Süryaniceden de Arapçaya yağmisâ (يغميصا) biçiminde geçmiştir.
Ermenicedexanjil haġarǰi adı kullanılır. Ermenicede Türkçeden geçme işxun biçimi de kullanılır.
Azericesi «frenküzümü ravendi» (qarağat rəvəndi) anlamına gelir.
Daricede (Afganistan Farsçası) çukri (چکری) adı kullanılır.
İngilizcede «siğilli yapraklı ravent» (warted-leaved rhubarb[50] ya da warty-leaved rhubarb), «Suriye ravendi» (Syrian rhubarb), «Irak ravendi» (Irak rhubarb ), «Arap ravendi» (Arabian rhubarb), «Arap frenküzümü» (Arabian ribes ), «Lübnan Dağı frenküzümü ravendi» (currant rhubarb of Mount Libanus[53]), «frenküzümü meyveli ravent» (currant-fruited rhubarb), «frenküzümü ravent» (rhubarb-currant ), «Babil ravendi» (rhubarb of Babilonia ) adları kullanılır.
Orta Türkçe dönemine ait Divânu Lügati't-Türk'te «ışgun» (اِشْغُنْ) biçiminde geçer ve "şerbeti çiçek hastalığı için iyi gelen, çiçeği kırmızı bir ot" olarak tanımlanır.
Yetiştiği yörelerde halk tıbbında kullanımı oldukça yaygındır. Ekşi ve biraz da mayhoş lezzette olup mideyi kuvvetlendirir. Kusmayı önler. Tanenbakımından zengin (%8-10) olan kökleri (Rhizoma Rhei ribi) müshil (iç sürdürücü) değil ishal önleyici (bir başka deyişle kabız etkili ya da peklik verici) özelliğe sahiptir.
Tanenler, proteinleri çökerten, kanı aglutine eden kabız etkili bileşiklerdir. Taze iken dış kabuğu soyularak sebze gibi yenen gövde kısmı Bitlis civarında sindirimi kolaylaştırıcı olarak yemeklerden sonra alınmaktadır.
Van, Bitlis, Erzurum gibi illerde kökleri basur tedavisinde ve diyabetli kişilerde hipoglisemik etki oluşturması amacıyla kullanılmaktadır.
Erzurum'da ayrıca boşaltım sistemi enfeksiyonlarında kullanılmaktadır.
Kars'ta çiçek sapı taze olarak yendiği gibi kökü de diyabet için kullanılmaktadır. Yine Kars'ta diyabet, kolesterol ve mide hastalıkları için kullanılır.
Kökü Tunceli'de diyabet tedavisinde kullanılır.
ŞırnakCizre'de kökleri şeker hastalığına karşı kaynatılarak içilir ve gövdesi de yüksek tansiyonu indirmek ve mide rahatsızlıklarını gidermek için yenilir.
İran'da Horasan eyaletinin Zengilanlu (زنگلانلو) yöresinde meyve ile yaprak sapı (petiole) diüretik (idrar söktürücü), kan temizleyici ve sarılıkgiderici olarak kullanılır.
Bingöl'de ışkın kökü kurutulup öğütüldükten sonra yoğurtla karıştırılıp yüzdeki sivilce ve lekelere karşı kullanılır.
Işgından elde edilen ekstreler İran'da tip 2 diyabettedavisinde farmakolojik araştırma konusudur.
Işgından elde edilen ekstre, bakteri ve mantarlarıngelişimlerini değişik oranlarda etkileyen antimikrobiyal maddeler ihtiva eder.
ışgın potansiyel hipolipidemiktir ve koroner kalp hastalığının risk faktörleri olan hiperkolesterolemi ve hipergliserideminin tedavisinde kullanılabilir olduğu düşünülmektedir.
Işgın yaprağından elde edilen metanollü ve sulu ekstrelerin peptik ülser için gastrik koruyucu etkinliğinin araştırıldığı bir çalışmada mide asidi üretimini inhibe eden (engelleyen) standart ülser ilacı simetidin ile karşılaştırılabilir bir koruyucu etkinliğe sahip inhibitör (engelleyici) olduğu bulunmuştur.
•Besin olarak tüketimi:
Ravent bitkisinin sadece sapları yenir, çünkü büyük, üçgen yaprakları zehirlidir.
Türkiye'de bahar sonu yaz başlangıcında (yöresine göre değişkenlik gösteren bir aylık sürede: nisan sonu, mayıs ayı, haziranın ilk yarısı) çiçek durumunun lifli sapları
dağ köylülerince yükseklerden/yaylalardan toplanıp
Doğu Anadolu şehirlerindeki (özellikle Elazığ, Erzincan, Gaziantep,Tunceli, Hakkâri, Van) pazarlarda "ışgıncı" ya da "ışkıncı" denen satıcılar tarafından demetler hâlinde satılır ve kabuğu muz gibi soyulduktan sonra genelde tuza bandırılıp çiğ olarak yenir. Ekşi ve biraz da mayhoş lezzette olan ışgının kiviye yakın bir tadı vardır.
Hakkâri'de dondurma ("uşkunlu dondurma" ya da "uçkunlu dondurma") olarak da değerlendirilir.
Tunceli'de ve Bitlis'te pişirilerek yendiği de olur.
Erzurum'da sebze olarak değerlendirilir.
Elazığ'da "ışgınlı yumurta" (ya da "ışkınlı yumurta") ve "ekşili ışgın",
Van'da "kavurmalı uşgun ekşilisi" ya da "eşgili yemeği" adlı yemek yapılır. "Işgınlı kapuska" (ya da "ışkınlı kapuska") adlı yemekte de kullanılır.
Hakkâri'de "uçkunlu kek" olarak da değerlendirilir.
Işgın adı Türkçede ravent (Rheum rhabarbarum) anlamında da kullanıldığı için Batı mutfağından aktarılan yemek tariflerinde ("ışgınlı kek", "ışgınlı kıtırlı kek", "ışgınlı limonlu kek", "ışgınlı pasta", "ışgınlı tart", "ışgınlı çilekli pay", "ışgınlı krambil", "ışgın reçeli") doğrudan ravent anlamındadır.
Şef Recep İncecik tarafından "ışgın şerbeti" olarak yapılmış ve bu tarif için patent almak üzere başvuru gerçekleşmiştir.
Özellikle pişirildiğinde polifenol miktarı bakımından oldukça zengin olduğu gözlenmiştir. Antioksidanvitaminler bakımından zengin olabileceği düşünülmektedir. Taze sürgünleri C vitaminiaçısından zengin, A ve E vitaminleri açısından ise fakirdir. Ayrıca selenyum düzeyi de beslenme açısından yeterli orandadır.
Raventle yapılmış turta (İngiliz mutfağı)
Yaprakları toksik olmasına karşın, yaprak sapı (petiole) beslenme ve tıpta kullanımı nedeniyle dünyanın pek çok yerinde yetiştirilmektedir. Özellikle Batı Avrupa mutfaklarında ve Geleneksel Çin tıbbında kullanım alanı bulmaktadır. Ravent Türkiye'de yetiştirilmemekte ve sınırlı çevrelerce tanınmaktadır.
Canan Karatay’ın:
ısrarla tüketin dediği Işkın otunun faydaları saymakla bitmiyor. Başta grip, nezle, yüksek ateş olmak üzere birçok hastalığa karşı etkili olan Işkın otunun aynı zamanda lösemi tedavisinde etkili olduğu söylenmektedir. Çiğ ya da pişirerek tüketebileceğiniz Işkın otu, bağırsak, mide ve sindirimi problemini yaşayan kişilerde gaz söktürücü özelliğe sahiptir. A, B1, B2, C, E ve K vitaminleri yönünden zengin bir içeriğe sahiptir.
Işkın Salatası tarifi
İsgin: Hepsi keçilere yemek olacak yerlerde, zor şer toplandılar. Bunların bir kısmıyla salata, bir kısmı ile kavurma, kalanı da turşu olup yerlerini aldılar.
10 sap kekik sürgünü( Kekiğin daha açık yeşil olan kısmı.)
2 yemek kaşığı zeytinyağı
1 tatlı kaşığı nar ekşisi
1/2 limonun suyu
Tuz
Yapılışı
Sakızlık sürgünü ve kekik sürgünü temizlenip tuzlu- sirkeli suda yıkanır iyice süzdürülür.
Kekikler 1 cm genişliğinde kıyılır azcık tuz döküp ovulur ve yıkanıp süzdürülür.
Bir kasede aynı kalınlıkta kesilmiş sakızlık ışkınları kekiklerle karıştırılır üzerine azcık tuz, nar ekşisi, limon suyu ve zeytinyağıdan hazırlanan sos ilave edilip servis tabağına alınır.
Her türlü et- balık yemeğinin yanında ve tabii ki bulgur pilavı eşliğinde sunulur.
Ravent Türkiye’de pek tanınmayan bir bitki. Ben de Almanya’da tanıştım. Burada mevsimi geldiğinde bol bol kullanılıyor. Keklere çok yakışıyor mesela. Ayrıca bence çilekle uyumu bir efsane! Bu tarifin yapımı da çok kolay. Ravent bulamazsanız yalnızca çilekle de yapabilirsiniz. Ya da sevdiğiniz diğer meyvelerle aynı mantıkta reçeller harika olur. O zaman hadi yapalım. Şekersiz Reçel!
ŞEKERSİZ ÇİLEK RAVENT REÇELİ
Şekersiz Reçel Tarifi
Malzemeler
-250 gram çilek
100 gram ravent
3 yemek kaşığı chia tohumu
2 yemek kaşığı bal (ya da vegan olması için bitkisel bir sıvı tatlandırıcı)
Yapılışı
Raventi doğrayıp çileklerle birlikte az su ekleyerek pişirdim. Suyu çekilip iyice yumuşadığında tamamdır. Ilınınca içine chia ve balı ekleyip karıştırdım. Chia şişip bu karışıma reçel kıvamı veriyor.
Çünkü hepimizin bize ravent reçeli yapan bir büyükannesi vardı... Yetiştirilmesi kolay, çok yıllık bir bitki olan bu bitki, "Gerilla Bahçeciliği" sevenler için birebir. Gecenin çökmesini bekliyorsunuz, sonra şehrin manzarasını sunan bir çiçek tarhına ihtiyatlı bir şekilde bir ravent fidesi dikiyorsunuz. Küçük önemsiz bir büyüme, fark edilmeden gidecek. Daha sonra bir veya iki yıl içinde lezzetli saplara sahip sonsuz yapraklar üretmeye devam edecek ve şehrin ortadan kaldıramayacağı kadar sağlıklı olacak (bununla ilgileneceksiniz). Daha sonra büyükannenize bir sap vereceksiniz ve o da size bir Mason kavanozunda reçel şeklinde geri dönecektir. Doğanın sonsuz döngüsü çok güzel değil mi?
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder
Hallo 🙋🏼♀️