Kitab-ı Mukaddes’te adı geçmiş güçlü ve şeytanî yaratıklar, hemHristiyanhemYahudiinanışlarında ortak olarak yer almıştır. Bu yaratıklardan bazılarının semavi dinler öncesinde de farklı mitolojilerde yer aldığını görmekteyiz. Canavar olgusu,Sümer veBabil mitlerinde de yer almış, bu varlıkların Tanrı’nın karşısında durduğuna ve kötülüğü temsil ettiğine inanılmıştır.
Nephilim
The Augusta Press
Eski Ahit Yaratılış Kitabı’nda bahsi geçen Nephilimler, Büyük Tufan öncesinde var olan, insan kızları ve Tanrı oğullarının çocuğu olduklarına inanılan dev yaratıklardır.
Nephilim sözcüğünün İbranice ”düşmek” anlamına geldiği varsayılmıştır. Tanrı’nın buyruğuna karşı gelen ve şehvete kapılarak insan kızlarıyla birlikte olan düşmüş meleklerin melez çocukları Nephilimler, yeryüzündeki her şeyi yağmalamış ve insanları avlamış canavarımsı yaratıklar olarak tasvir edilmiştir.
Bu yaratıklar Büyük Tufan sırasında yok edilmiş olsa da Emim, Anakim ve Rephaim gibi dev yaratıklar Nephilimlerin soyunu devam ettirmiştir. Tanrı oğulları olan düşmüş gözcü meleklerinin insan kızlarıyla olan birlikteliği, peygamber Enok’un kitabında da bahsedilmiştir:
”Sonra kadınlar hamile kaldı ve boyları 135 metre olan devler doğurdu.’’ –Enok’un Kitabı 7:11
Leviathan
Gustave Doré Leviathanın Yok Edilişi 1865 Wikimedia
Eski Ahit‘te adı geçen Leviathan, kötücül bir deniz yaratığıdır ve yılan ya da ejderha olarak tasvir edilir. Aynı zamanda güçlü ve şeytanî bir yaratık olarak da bilinen Leviathan’ın adı ilk kez Babil Yaratılış Destanı‘nda geçmiştir. Kutsal kitaplara göre Leviathan, kaosa neden olduğu için Tanrı tarafından yok edilmiştir. Leviathan adının kökeni İbranice ”Livyathan” sözcüğünden türemiştir ve ‘‘Ejderha, yılan” gibi anlamlara gelmektedir. Leviathan’ın farklı mitolojilerde de karşılığı görülür: Ugarit mitolojisinde Lotan olarak karşımıza çıkar. Lotan, deniz tanrısı Yam‘ın hizmetkarı olan yedi başlı bir deniz canavarı olarak bilinir ve Tanrı Baaltarafından öldürülür.
”O gün RAB Livyatan’ı, o kaçan yılanı, Evet Livyatan’ı, o kıvrıla kıvrıla giden yılanı Acımasız, kocaman, güçlü kılıcıyla cezalandıracak, Denizdeki canavarı öldürecek.” -Yeşaya 27:1
Lilith
Adem Havva ve Lilith Raffaelo Sanzio Learn Religions
Lilith, Yahudi ve Hristiyan anlatılarına göre Adem‘in Havva’dan önceki eşi olarak bilinir. Yaratılış öyküsünde Lilith, Adem’in üstünlüğüne karşı çıkar ve Adem’i terk ederek Tanrı’ya isyan eder.
Bu yüzden Lilith’in isyanı, günümüzdeki feminizmdüşüncesinin ilk tohumları olarak görülebilir. Lilith isminin kökenine baktığımızda Sümerlere göre ”Rüzgar ve nefes” anlamına gelen ”Lil” sözcüğü ve İbranice ”Gece dehşeti” anlamına gelen ”Layla” sözcüğü karşımıza çıkar.
Lilith’in varlığı semavi dinlerin öncesine, daha antik metinlere dayanır: Akadça yazılarda Lilith, rüzgarla içeri giren ve erkekleri cezbeden dişi iblisler olan Lilitu, Ardat Lil ve Liluolarak karşımıza çıkar. Asur ve Babil tabletlerinde ise Lilith, kötücül tanrıça Lamaştu ile bağdaşır. Lilith; Sümer mitolojisinde tanrıça İnanna (İştar) ile, Yunan mitolojisinde tanrıça Afroditile özleşir.
Hristiyanlıkta Lilith, yılan bedenli kadınşeklinde betimlenir ve Adem ve Havva’yı yasak meyveye teşvik eden yılan ile sembolize edilir. Semavi dinler öncesinde Lilith’e olan anaerkil bakış açısı, Orta Çağ döneminde ataerkil bir bakış açısına evrilmiş ve Lilith erkekleri cezbeden, bebekleri öldüren kötücül bir varlık olarak akıllara kazınmıştır.
Behemoth
William Blake Behemoth and Leviathan 1825 Wikioo
Eski Ahit’te bahsi geçen Behemoth; hippopotamusa ve dinozora benzetilen, son derece güçlü olan dev bir canavardır. Behemoth, Tanrı tarafından yaratılış başlangıcında yaratılmış ve tıpkı Leviathan gibi yenilmesi imkansız bir varlık olarak çöllerde hüküm sürmüştür.
Kemikleri bronzdan daha sert, bacakları kalın ve demirdendir. Behemoth isminin kökeni, İbranice ”canavar” anlamına gelen ”b’hemah” sözcüğüne dayanır. Behemoth’un ne tür bir varlık olduğu hakkında tartışmalar söz konusu olmuştur.
”Seninle birlikte yarattığım Behemot’a bak, Sığır gibi ot yiyor. Bak, ne güç var belinde, Karnının kasları ne güçlü! Kuyruğunu sedir ağacı gibi sallıyor, Sımsıkıdır uyluk lifleri. Kemikleri tunç borular, Kaburgaları demir çubuklar gibidir. Tanrı’nın yapıtları arasında ilk sırayı alır, Yalnız Yaratıcısı ona kılıçla yaklaşır.” -Eyüp 40
Beelzebub
Satan ve Beelzebub John Miltonın Paradise Lostundaki Cehennemin Liderleri Wikimedia Commons
Beelzebub veya Baalzevul, semavi dinler öncesinde Antik Filistin‘de Ekron şehrinin tanrısı olarak bilinmekteydi.
Semavi dinlerde şeytanî bir varlık olarak görülen Beelzebub, Eski Ahit’te geçer ve cehennemin yedi liderinden biri olarak anlatılır. Beelzebub ayrıca dev bir sinek olarak da tasvir edilir ve isminin kökeni İbranice ”sineklerin tanrısı” anlamına gelen ”ba’al-z’bub ” sözcüğüne dayanır.
Beelzebub, antik çağlarda tapılan tanrı Baalile de ilişkilendirilir. Ayrıca, John Milton’un Paradise Lost (1667) adlı eserinde de Beelzebub’tan bahsedilir.
”Yeruşalim’den gelen din bilginleri ise, ‘Baalzevul O’nun içine girmiş’ ve ‘Cinleri, cinlerin önderinin gücüyle kovuyor’ diyorlardı. Bunun üzerine İsa din bilginlerini yanına çağırıp onlara benzetmelerle seslendi. ‘Şeytan, Şeytan’ı nasıl kovabilir?’ dedi. ” -Markos 3
Belial
Okült Tarotunda Belial Occult Encyclopedia
Belial, Eski Ahit’te bahsi geçen, günahkarlığın ve şeytanın temsilcisi olan kötücül bir varlıktır. Belial ismi Yunanca ve İbranice kökenli olarak ”Yıkım ve değersizlik” anlamlarına gelen ”bel’yya’al” sözcüğünden türemiştir.
”Mesih’le Beliyal uyum içinde olabilir mi? İman edenle iman etmeyenin ortak yanı olabilir mi?” -2. Korintliler 6:15
Red Dragon
William Blake The Great Red Dragon and the Woman Clothed with the Sun Rev 12 1 4 1803 5 Brooklyn Museum
Kırmızı Ejderha, İncil’in Revelation (Vahiy) kısmında yedi başlı, on boynuzlu ve cennetten kovulmuş kötücül bir varlık olarak betimlenir.
İncil’deki anlatıya göre ejderha, doğum yapan bir kadının bebeğini yemek ister.Bebek ve kadın, Tanrı tarafından korunur ve Ejderha gökyüzünde Mikail ile savaşır. Ejderha yenilir ve böylece gökteki yerini yitirerek yeryüzüne atılır. Ejderha kadına öfkelenerek onu kovalamaya başlar fakat kadın yine Tanrı tarafından kurtarılır.
”Yedi başlı, on boynuzlu, kızıl renkli büyük bir ejderhaydı bu. Yedi başında yedi taç vardı. Kuyruğuyla gökteki yıldızların üçte birini sürükleyip yeryüzüne attı. Sonra doğum yapmak üzere olan kadının önünde durdu; kadın doğurur doğurmaz ejderha çocuğu yutacaktı. Kadın bir oğul, bütün ulusları demir çomakla güdecek bir erkek çocuk doğurdu. Çocuk hemen alınıp Tanrı’ya, Tanrı’nın tahtına götürüldü. ” -Vahiy 12
Yedi Başlı ve On Boynuzlu Canavar
Jean Duvet The Apocalypse The Beast with Seven Heads and Ten Horns The Cleveland Museum of Art
Yeni Ahit’tin yine Revelation (Vahiy) kısmında geçen bu yaratık, yedi başlı, on boynuzlu ve leopara benzer şekilde tasvir edilir. 666 sayısıyla bağdaştırılır.
Denizden çıkan bu yaratığın ağzı aslan ağzına, ayakları ise ayı ayaklarına benzer. Yaratık, gücünü ve yetkisini Red Dragon‘dan alır. Ayetlerde anlatılanlara göre insanlar bu canavara ve gücünü aldığı ejderhaya taptılar. Canavar, ağzını açıp kutsallara ve Tanrı’ya küfürler yağdırdı, kutsallarla savaşıp onları yenmesine izin verildi. Daha sonra İncil’in Daniel kısmında, bu canavarın yok edildiği anlatılmıştır. Canavar öldürülmüş, İsa gökten inerek egemenliğini kazanmıştır.
”Boynuzun söylediği övüngen sözleri duyunca baktım, yaratık gözümün önünde öldürüldü, bedeni kızgın ateşe atıldı, yok oldu. Öbür yaratıklara gelince, egemenlik onlardan alınmış, ancak belirli bir süre için yaşamalarına izin verilmişti.” Daniel 7
Kaynakça:
Oropeza, B.J. ”Top 12 Monsters in the Bible ”. Beliefnet. Erişim Tarihi: 16.07.2024
Yunan mitolojisini incelediğinizde çeşitli yaratıklar ve canavarlar olduğunu görebilirsiniz. Bu yaratıklar kimi zaman farklı renk ve çeşitlerle ortaya çıkarken, kimi zaman korkunç ya da yarı insan kılığında görünürler. Biz de bu yazımızda sizlere mitolojik yaratıkları ve isimlerini detaylarıyla anlatacağım.
Typhon
Yılanı andıran korkunç görünümüyle, gözlerinden ateş fışkıran canavardır. Diğer mağlup Titanlarla beraber Tartaros’a hapsedildiğinde Toprak Ana Gaia’nın rahmine düştüğü söylenir. Hemen hemen tüm yaratıkların anası sayılır. Typhon Yunanlılara göre, kendisini dünyanın hükümdarı ve tanrıların tanrısı ilan edebilmek adına çaba göstermiştir. Fakat o sıralarda zaferini yeni kazanmış olan Zeus, onu güçlü bir yıldırım silahı sayesinde yok etmeyi başarır. Sicilya’da konumlanan Etna Yanardağı’nın volkanik faaliyetlerinin Typhon’un kraterin altına hapsedilmesinden kaynaklandığına inanılır.
İllüstrasyon: Stefan Kopinaski
Ekhidna (Echidna)
Mitolojik yaratıklar ve isimleri listemizde ise yine pek sevimli olmayan bir canavar var. Ekhidna bedeninin yarısı kadın, yarısı yılan şeklinde bir canavar olarak tasvir edilir. Uyku esnasında Yüz gözlü Argus tarafından öldürülmeden önce Arimalılarla beraber uçsuz bucaksız bir mağarada yaşadığı söylenirdi. Burada kocası Typhon’la birlikteliğinden doğan ve yeryüzünü kan gölüne dönüştüren canavar çocuklarını büyüterek yakaladığı insanları da mağarada çiğ çiğ yerdi. Ayrıca ikisinin birlikteliğinden dünyaya gelen canavarları; Cehenemin üç başlı köpeği Kerberos, Lerna’da yaşayan sayısız başlı su yılanı Hydra, hem aslan başlı hem yılan vücutlu hem de ağzından alevler saçan bir keçi olan Khimaira, kendi öz annesi ile birleşerek Nemea Aslanı ile Sphinx’e yaşam veren Geryon’un çift başlı köpeği ve Orthos adında etrafa dehşet sıçratan yaratıklar şeklinde sıralayabiliriz.
Kerberos Hades’in köpeğidir. Ayrıca farklı birkaç canavarla beraber Typhon’la Ekhidna’dan doğma olduğuna inanılır. Ölüler ülkesinin bekçisi olan Cerberus’un görevi dirilerin içeriye girmesini ve girenlerin bir daha çıkmamasını sağlamaktır. Genellikle üç başlı olarak tasvir edilen Cerberus’un çoğu rivayette elli veya yüz kafalı olduğu söylenmiştir. M.Ö 7 ve 8. Yüzyıllarda yazılan Hesiod’un Theogony adlı eseri Cerberus’un isminin geçtiği en eski kayıt olmakla birlikte, yaratık burada 50 başlı olarak tasvir edilmiştir. M.Ö. 522-443 yıllarında yazılan Pindar’da ise 100 başlı diye anlatılmıştır.
Hydra (Hidra)
Hydra, Argolis antik şehrinde, Lerna bataklıklarında yaşayan çok başlı efsanevi yaratıklar arasında yer alır. Nefesi bir insanı öldürebilecek güçte zehirlidir. Üstelik bu canavarın öldürülmesi Herkül’e verilen 2.vazifedir. Herkül Hydra ile karşılaşmasından önce bataklık içinde zehirli gaz ve dumanlarla kaplı yuvanın girişinde hem ağzını hem de yüzünü bir örtüyle örterek korumuştur. Canavarlar savaşmaya başladığında bir süre sonra kestiği kafaların yerine yenisinin geldiğini görmüş ve umutsuzluğa düştüğü anda imdadına yeğeni İolaus yetişmiştir. Rivayetlere göre Athena’nın da yardımıyla canavarın kesilen başlarının tekrar çıkmaması için boyunlarının meşaleyle yakılmasını akıl etmiş ve orada yaktığı meşaleyi Herkül’e uzatmıştır. Herkül de meşale yardımıyla kestiği kafaların yerini dağlayıp sonunda canavarı öldürmeyi başarmıştır. Son derece eski olduğu düşünülen Hydra anlatıları Hesiod’un Theogony adlı kitabında yer alırken, yaratıkla ilgili bilinen en eski tasvir M.Ö. 700’lü yıllara tarih edilen bir çift bronz fibula üzerinde bulunur. Fibulaya göre Hydra’nın kafa sayısı 6 diye gösterilirken, Alcaeus M.Ö. 600’lerde kafa sayısının 9 olduğunu belirtmiştir. Yaklaşık bir asır sonra yazılan Simonides sayıyı elliye çıkarmıştır. Euripides, Virgil ve diğerleri ise yaratıkla ilgili herhangi bir rakam vermemişlerdir.
Yunan mitolojisinde, birçok hayvanın birleşmesinden oluşan ve ağzından alev çıkaran yaratık olarak tasvir edilmiştir. Gövdesinin ortasında keçi başı olan aslan başlı ve yılan kuyruklu bir canavardır. Pek çok tasvirde arka tarafı ejderha şeklinde gösterilir. Bellerophon son derece güçlü olan bu yaratığı kanatlı atı Pegasus’la saldırarak yerin 7 kat derinine gönderir. Anlatılan efsanelerde Chimera’nın ağzından çıkan alev, Antalya’nın Kemer ilçesinde konumlanan ve günümüzde Yanartaş diye bilinen, sürekli yanan alevi oluşturmuştur.
İllüstrasyon: Jacopo Ligozzi / 1590 - 1610
Sfenks
Bir kadının yüzü ve göğüsleriyle birlikte, bir aslanın bedenine ve bir kuşun kanadına sahip olan canavardır. Sfenks aynı zamanda Echidna’nın Orthus ya da Typhon’dan doğma kızıdır. Tanrıça Hera’nın onu Thebai’ye bir lanet olarak gönderdiğine inanılır. Şehre bağlanan geçitlerden birinde yolcuları durdurup, ünlü bulmacalarını sorarak bilemeyenleri boğarak öldürdüğü ya da oracıkta yediği söylenir.
Gustave Moreau / Oedipus and the Sphinx - 1864
Nemea Aslanı (Nemeia)
Nemea aslanı Typhon ile Ekhidna’nın oğludur. Postunun delinmez olduğuna inanılır. Nemea aslanını öldürmek Herkül’e verilen ilk görevdir. Herkül aslanla ilk karşılaşmasında ne oklarının ne de tahta sapanının bir işe yaradığını görür. En sonunda aslanı köşeye sıkıştırıp, güreşle onu alt etmeyi başarır.
Francisco de Zurbaran / Hercules fighting the Nemean Lion - 1634
Orthus
Orthus, Ekhidna ve Typhon’un beraberliği sonucu dünyaya gelen çift başlı köpektir. Herkül’e verilen Orhos’un sürülerini güdüme görevi sırasında öldürülür.
Satir (Satyros)
Satir, Antik Yunan mitolojisinde yer alan yarı keçi yarı insan kır ve orman iyesi. Roma mitolojisindeki karşılığı faundur. Çoğunlukla gövdelerinin belden üstü insan, belden aşağısı ise teke biçimindedir. Satirleri tasvir eden eserlerde ortak özellik, keçi boynuzlu, sivri ve uzun kulaklı, atınkine benzeyen uzun kuyruklu yaratıklardır.
Satirler Antik Yunan mitolojisinde yarı insan yarı keçi şekilde vahşi varlık olarak tasvir edilirler. Dimdik saçları, yumrulu boynuzları, keçi toynak ve kulakları vardır. Ayrıca kaynaklarda sebze, şarap ve esriklik tanrısı Dionysos’un da yoldaşları olarak geçerler. Genellikle kurnaz ve zevklerine düşkünlerdir. Üstelik satirler Yunan heykel ustası Praksiteles tarafından bedenlerindeki hayvan özellikleri en aza indirgenerek, hem yakışıklı hem de genç erkek şeklinde yeni bir satir tipi yaratılmıştır. Satirlerin aynı zamanda birçok filme de ilham kaynağı olmuştur. Örneğin; Narnia Günlükleri Aslan Cadı ve Dolap filminde “Satir” adında bir yaratığa yer verilmiştir. ( Ayrıca Percy Jackson ve Olimposlular serisinde ise bir satir-çocuk olan ana karakterlerden Kıvırcık'a rastlanılmaktadır. ) Mitolojide bir de dişi satir denilen Satyresses denilen yaratıklara ait anlatılar mevcuttur. Bu yaratıklar insan kafası ve gövdesine sahip olmakla birlikte, çıplak göğüslü ve belden aşağısı keçi şeklinde tasvir edilmiştir.
Kentaur (Sentor, Centaur)
Kentaurlar yarı insan yarı at bedenli yaratıklardır ve ormanda yaşarlar. Yunan mitolojisinde sentor adıyla da geçerler. Hem vahşi hem de azgın olarak bilinmelerinin yanında çiğ etten beslenirler. Doğanın karanlık ve başına buyruk güçlerini sembolize ederler. Kentaur efsanesinin at sırtında savaşa giden savaşçılardan geldiğine inanılır. Ayrıca kentaurun sureti görenlere hem farklı hem de oldukça ürkütücü gelir. Pizarro ve adamları 1533 yılında at üstünde geldiklerinde İnkalar’ın yanılmış olma ihtimali de yüksektir. Çünkü inandıkları insan ve at birleşmesi canlının gerçek olması düşüncesi onları çok korkutmuştur. Bilinen en ünlü sentorlar ise; Folos, Hiron, Nessos ve Evritiyon’dur. Bunların hemen hemen hepsi Herakles hikâyelerinde geçer. İleos ve Roitos ise Atalanta’ya yapılan saldırı girişimi sırasında Meleager tarafından yok edilmiştir. Üstelik sentorları modern edebiyatta pek çok yerde karşımıza çıkması da muhtemeldir. Narnia Günlükleri, Zeyna: Savaşçı Prenses, Titan ve Harry Potter sentorlara yer verilen başlıca yapıtlar arasındadır.
Sandro Botticelli / Pallas and the Centaur - 1482
Scylla (Skylla)
Efsanelerede denizler tanrısı Posedion’un, Nisos’un kızı Skylla’yı baştan çıkararak tanrıça Afrodit’i öfkelendirdiği söylenir. Tanrıça da ceza mahiyetinde onu bacaklarının yerinde yüzlerce başlı köpek olan bir canavara dönüştürür. Sicilya ve İtalya arasında konumlanan Messina Boğazı’nda yaşayan canavar, denizcileri ağına düşürerek vücutlarında yer alan tüm kemikleri kırdıktan sonra kurbanlarını da yavaşça midesine indirir.
Gorgonlar
Gorgonlar Yunan mitolojisinde keskin dişli, başlarında saç yerine canlı yılanlar olan dişi canavarlar şeklinde anlatılırlar. Kimi kaynaklar Gorgonların altın kanatlara ve pirinç pençelere sahip olduğunu da belirtir. Deniz tanrısı Phorcys ve Ceto’nun kızlarıdır. Gorgonlar üç kız kardeşten oluşur. Bunlar Medusa, Euryale ve Stheno’dur. Medusa’nın baktığı kişiyi taşa çevirdiği herkes tarafından bilinir. Üstelik Medusa içlerinde ölümlü olan tek canavardır.
Caravaggio / Medusa - 1597
Minotaur (Minotor)
Bir boğayla Europa veya Pasiphae arasında doğan ilişki sonucu yarı boğa yarı insan olarak doğan yaratıktır. Girit’in efsane hükümdarı Kral Minos’un kaçması imkânsız labirentinde yaşar. Atina’yla olan bir anlaşmazlık sonrası her yıl yedişer genç adam ve kadının kara yelkenli bir gemiyle Girit’e getirilip Minator’a kurban verilir.
Cyclop (Kiklop)
Cyclopslar efsanevi tek gözlü devler olarak bilinir. Önceleri demir ocağında Hephaistos’a yardımcı olan yaratıcı zanaatkâr şeklinde görünürler. Üstelik Hades’in görünmezlik miğferi, Zeus’un yıldırım silahı ve Poseidon’un çatal mızrağı gibi özel silahları da Cyclosların tasarladığı söylenir. Fakat kanunları tanımayan ve insan yiyen devler diye de tasvir edilirler.
Sirenler
Sirenler Odysseia’da hüküm süren kuş kanatlı, kadın gövdeli ve güzel sesli yaratıklar olarak tanımlanırlar. Sonrasında orta çağın yarattığı ve daha çok kuzey folklorunda gözüken figürlerin etkisi sonucu Sirenler kanatlı olmaktan çıkarak, yarı balık ve yarı insan biçiminde deniz kızları görünümünde canlandırılmışlardır.
John William Waterhouse / Ulysses and the Sirens - 1891
Python
Python, Apollon tarafından öldürülene dek Parnassus mağaralarına dadanan canavar şeklinde bir yılan olmasının yanında Gaia’nın da oğludur. Apollon zaferinin anısına Pythian oyunlarının kuruculuğunu yaparak, sonra bu oyunlara Apollon Pysius ismini verir.
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder
Hallo 🙋🏼♀️