Arapçada "دماغ" (dimağ)=Beyin demek.

Dimağ Nedir? Dimağ Kelimesinin Anlamı

Dimağ, Osmanlı Türkçesinde ve eski edebi metinlerde sıkça kullanılan bir terimdir. Anlamı "beyin, zihin, akıl" olan bu kelime, genellikle düşünme, algılama ve zeka ile ilgili konularda kullanılır.

Dimağ, zihinsel faaliyetleri ve akıl yürütmeyi ifade ederken, aynı zamanda mecazi olarak bir kişinin entelektüel kapasitesini ve düşünce gücünü de simgeler.

Dimağ Kelimesinin Kökeni Nedir?

Dimağ kelimesi, Arapça kökenlidir. Arapçada "دماغ" (dimağ) olarak kullanılan bu kelime, "beyin" anlamına gelir. Osmanlı döneminde, Arapça'dan alınan birçok kelime gibi dimağ da Türkçeye girmiş ve yaygın olarak kullanılmıştır.

Bu kelime, özellikle edebi eserlerde, bilimsel metinlerde ve felsefi tartışmalarda akıl ve zeka ile ilgili konuları ifade etmek için tercih edilmiştir.

Dimağ kelimesinin cümle içinde doğru kullanımı, kelimenin anlamına uygun olarak beyin veya zihin faaliyetlerini ifade eder şekilde olmalıdır.

Örneğin:

• "Bilginin dimağında yer etmesi için sürekli tekrarlamak gerekir."
• "Şairin dimağı, derin ve etkileyici düşüncelerle doluydu."
• "Dimağını geliştirmek için her gün yeni şeyler öğrenmeye çalışır."

Bu örneklerde görüldüğü gibi, dimağ kelimesi genellikle beyin, zihin veya akıl yürütme ile ilgili durumları ifade etmek için kullanılır. Özellikle edebi ve bilimsel metinlerde, entelektüel faaliyetleri anlatırken bu kelime tercih edilir.

Dimağ, eski Türk edebiyatında ve Osmanlı döneminde önemli bir yer tutan bir kelimedir. Bu tür kelimelerin anlamını ve kökenini bilmek, dilimizin zenginliğini ve kültürel mirasımızı daha iyi anlamamıza yardımcı olur. Dimağ kelimesi, zihinsel faaliyetlerin ve akıl yürütmenin sembolüdür ve klasik Türk şiirinin ve bilimsel metinlerinin önemli unsurlarından biridir.

Xx

Dimağ ve Kalp – Kalbin Hıfzussıhhası”

İnsanı kendisinden çok aşağı olan hayvanata teşbih o kadar hoşa gitmez. Lakin fenn-i celil-i tıbbı tahsil etmeyen zatın dimağ-ı beşer hakkında malumat almak için pişmiş yahut pişmemiş bir dana yahut koyun beyni tedarik etmesini tavsiye eyleriz ki bununla cevf-i kıhfı imla eden ve biri üst ve ön tarafta “muh” tabir-i teşrihiyle yad olunan kısımdan, diğeri arkada ve daha küçük olan “muhih”ten ibaret dimağ hakkında bir fikri mücmel peyda etmek kabildir.

Kalp ve Akciğer (Sağda) & İnsan Beyni – Dimağ (Solda)

Bu şekiller geçen hafta resimlerini derç eylediğimiz mekatib-i tıbbiye-i şahane ilm-i teşrih muallimi Doktor saadetlü Mazhar Paşa Hazretlerinin telif-kerdesi olan “Teşrih-i Tavsifî” nam eser-i nefisinden ahzolunmuştur.

Xxx

Düşünme ve Akletme Nerede Gerçekleşir? / Süleyman Erdem

Düşünmeye ve akletmeye vurgu yapan çok muhkem sözler, farkındalıklar var. Düşünme ve akletmenin gerçekleştiği yerlere dair düşüncelerinizi alabilir miyiz? 

İnsanın manevi yönünü kabul etmeyen pozitivist bakış açısıyla bakıldığında, düşünce ve akletmenin beyinde gerçekleştiği, bunun aksinin düşünülemeyeceği ve başka bir alternatif olamayacağı sonucuna varılıyor.

Beni “Beyinlerimizi Değişsek Ne Olur” isimli kitabı yazmaya götüren süreç, Kur’an-ı Kerim’de “akletme” melekesinin beyne değil, kalbe atfedildiğini ve Arapçası “dimağ” olan “beyin” kelimesinin Kur’an-ı Kerim’de hiç geçmediğini fark etmemle oluşmaya başladı.

Ayetlerde geçen “Bunların kalpleri vardır ama onlarla kavrayamazlar; gözleri vardır ama onlarla göremezler, kulakları vardır ama onlarla işitemezler.” (Araf,7/179) ve “Yeryüzünde gezip dolaşmadılar mı ki, düşünecek kalpleri, işitecek kulakları olsun?” (Hac,22/46) gibi ifadeler, düşünme ve akletmenin kalpte gerçekleştiğini göstermektedir.

Ancak ayetlerde zikredilen “kalp”, bedenimizdeki et parçası olan kalp değil, Türkçede “gönül” olarak ifade edilen “ruh” veya “ruhun bir bölümü” anlamındaki kalptir. Bu durumda, söz konusu ayetlerden anlaşıldığı kadarıyla akletme yeteneğimiz, ruhumuzun işlevidir. Ancak bu akletme, insanın yaradılış gayesini, Allah’ın varlığını ve birliğini anlama ve Allah’ın istediği gibi bir kul olarak ebedi saadete ermeye yönelik akletmedir.

Yoksa hayatta kalmaya ve hayati fonksiyonlarını devam ettirmeye yönelik dünyevi akıl, belli bir seviyeye kadar insani ruhları olmayan, sadece nefs sahibi hayvanlarda da bulunmaktadır.

İslamî kaynaklara göre insan; beden, nefis ve ruh olmak üzere üç unsurun bir araya gelmesiyle meydana gelen karmaşık bir varlıktır. Beden; sadece ruh ve nefis için bir binekten ibarettir. İrade sahibi olan, akleden ve benlik bilincine sahip olan varlıklar, fizikötesi birer varlık olan nefis ve ruhtur.

Akletme açısından beynin bilgisayar işlemcisi gibi (zekâ seviyesini belirleyen) donanımsal bir işlev ile akletme ve düşünmenin gerçekleştiği nefis ve ruh ile kablosuz bağlantı sağlama işlevini gördüğünü düşünüyorum. Hepimizin bildiği gibi, beyni insandan çok büyük olan hayvanlar var ama o büyük beyinler, bu hayvanlara üstün bir akıl ve zekâ sağlamıyor.

Nitekim uzmanlar, insan beyninde hayvan beyinlerinden yeni ve farklı bir alan olmadığını, işleyiş bakımından sadece %4’lük bir farklılık olduğunu, insan olmanın da genetik olarak bu %4’te gizli olduğunu ifade ediyorlar. Bu bilgiden yola çıkarak insanı hayvanlardan farklılaştıran unsurun beyin değil; insanı oluşturan fizikötesi varlıklar, yani nefis ve ruh olduğu sonucuna varıyorum.

İnsan beyni ile hayvanların beyni arasındaki %4’lük farkın ise beyin ile hayvanlarda olmayan insani ruh arasında irtibat sağlayan donanımlar içerdiği ve insanın hayvanlardan zeki olmasını sağlayan bilgisayar işlemcisi gibi donanımsal bir işlev gördüğü çıkarımında bulunuyorum.
Başta Elon Musk’ın beyin çipi projesi “Neuralink” kapsamında yapılanlar olmak üzere beyne yerleştirilen çipler üzerinden bilgisayarlar ile kablosuz iletişime geçilebildiğine dair çeşitli deneyler, bize beynin elektriksel sinyaller üzerinden iletişim kurabildiğini göstermekte.

 Bu çalışmalar, beynin fizikötesi varlıklar olan nefis ve ruh ile de bağlantı kuruyor olabileceğini kolayca anlaşılır kılmakta. Şöyle ki: Beyne yerleştirilen bir çip, bir bilgisayar ile kablosuz bağlantı kurabiliyorsa beynin tamamı veya belirli bölümleri de nefis ve ruh ile kablosuz bağlantı kurabiliyor olmalıdır.
Bu teorimi destekleyen bir husus da beynin bir bölümü alındığında, doğuştan bir bölümü eksik olduğunda veya beyin küçüldüğünde akletme ve düşünme açısından önemli bir değişim yaşanmıyor olmasıdır.

Eğer zihin, yani akletme melekesi beynin içinde yer alıyorsa beynin bir bölümü alındığında veya beyin küçüldüğünde zihnî sorunlar yaşanması beklenir. Ama kitabımda, basında yer alan haberlerden derlediğim örnekler, durumun böyle olmadığını göstermektedir. Haberlere göre, beyninin önemli bölümleri, hatta yarısı alınan insanlar bile hafıza ve zihnî faaliyetler bakımından neredeyse hiç zarar görmemişler. Yine Fransa’da beyninin %50 ila %75 arasında küçüldüğü tespit edilen bir adam, her ne kadar IQ’su düşse de hafıza ve bilinç açısından bir sıkıntı yaşamamış.

Bu durum bize hem düşünme ve akletmenin beyin dışında bir yerlerde (ruh ve nefiste) gerçekleştiğini hem de beynin ruh ve nefis ile kablosuz bağlantısını sağlayan bölümü veya bölümleri sağlam olduğu müddetçe, beyindeki küçülmenin akletme ve düşünme gibi zihinsel işlevlere engel olmadığını göstermektedir. Yine akıllı bir kişinin yaşadığı aşırı üzüntü veya korku gibi yoğun duygular nedeniyle bedeninde ve beyninde fiziki bir hasar olmadığı halde aklını yitirebiliyor olması, akıl ve hafızanın beyin dışında fizikötesi varlıklarda yer aldığını ve beyin ile bu fizikötesi varlıklar arasında teması sağlayan sinir hücrelerinden oluşan elektriksel devrelerin (bir nevi doğal çipin) yoğun duygular nedeniyle hasar görüyor (tabiri caizse devreleri yanıyor) ve bu nedenle de akıl sağlığının yitiriliyor olabileceğini göstermektedir.

Bu saydığım nedenlerle ben, beynin hafıza, düşünme ve kavrama gibi fonksiyonların gerçekleştiği yer olmadığını, bu fonksiyonların nefs ve ruhtan oluşan iki fizikötesi varlıkta gerçekleştiğini, ancak beynin belirli bölümlerindeki sinir hücreleri (bir nevi doğal bir çip) üzerinden oluşan elektriksel sinyallerin bu fizikötesi varlıklarla (kablosuz) bağlantı sağladığını düşünmekteyim ve kitapta bu konuyu detaylı bir şekilde işlemeye çalıştım.

- Yaratığın amacı insandır ve insanda ruhun erdemi nedeniyle insandır. İnsan vücuduyla maddi dünyaya ruhi ile de manevi dünyaya bağlıdır. İnsan, yeryüzünde Allah’ın temsilcisidir ve yaratılmış her şey insanın kullanımına tabii kılınmıştır. Bu temsilciliğin sorumluluğu da bütün insanlığa aittir. Bütün insanlık; her insanın kendisinde mevcut potansiyele ve olanakları harekete geçirmek ve onarlı gerçekleştirmek fırsatına sahip olduğunu göstermek gibi bir kolektif sorumluluk altındadır.

Zihnî faaliyetlerin nefis ve ruhta gerçekleşiyor olmasına dair neler söylemek istersiniz?

Akıllı telefonlarımızda telefon hafızasını doldurmamak için sunulan ve bir bulut teknolojisi olan Google Drive’a yedekleme seçeneğini pek çoğumuz görmüş ve tecrübe etmişizdir. Bu vesileyle, hafızanın (bellek işlevi gören) somut bir organda değil, (bulut işlevi gören) fizikötesi varlıklar olan nefis ve ruhta kaydediliyor olması, kolayca kavrayabileceğimiz bir husus haline gelmiştir. Benzer bir şekilde yapay zekâ teknolojisi sayesinde düşünme, kavrama ve akletme gibi zihnî faaliyetlerin fizikötesi bir varlıkta gerçekleşebiliyor olmasını da kavrayabiliyoruz. Bir bilgisayar veya robotun içindeki yazılım, kendine çizilen sınırlar içinde tıpkı bir insan gibi kavrama, analiz etme ve eyleme geçmeyi başarabiliyor.

Peki, bedenle birlikte insanı oluşturan fizikötesi varlıkların (nefis ve ruh) her ikisi de akletmekte ve hafıza işlevi görmekte midir? Eğer öyleyse, bu nasıl olmaktadır? 

Bu sorunun cevabını İslamî kaynaklardan bulabilmekteyiz. Bu kaynaklara göre akıl; “akl-ı maaş (nefsani akıl)” ve “akl-ı maad (ruhani akıl)” olmak üzere ikiye ayrılır. Yaşamak, hayatta kalmak, dünya nimetlerinden faydalanmak, dünya lezzetlerini elde etmek, mal-mülk, makam-mevki, şöhret sahibi olmak vb. amaçlara yönelik çalışan akla “akl-ı maaş”, buna mukabil ahiret mutluluğunu kazanmaya yönelik çalışan akla “akl-ı maad” denilir. Akl-ı maaş, nefis denilen fizikötesi varlıkta yer alırken akl-ı maad ise ruhta yer almaktadır.

Akıl ikiye ayrılmakla birlikte, “akl-ı maaş” yani nefsani akıl, temeldir. Yani merkezi nefis olan akl-ı maaş olmadan merkezi ruh olan “akl-ı maad” çalışmaz ve insan, Allah’ın emirlerinin mükellefi olmaz. Bilindiği gibi aklı olmayanın dini olmaz ve de akıldan yoksun olanlar (deliler), hiçbir dinî emir ve yasağın mükellefi değildirler. Bu nedenle de İslam fıkhında her ibadet için sıhhat şartı (yani o ibadetin kişiye farz, vacip, sünnet vb. hükümde olmasının şartı) olarak muhakkak “akıl baliğ olmak” şartı sayılır.
Nefsani aklın işliyor olması, ruhani aklın da işliyor olmasını mecbur kılmaz. Türkçede “gönlü, vicdanı veya ruhu kararmış” şeklinde tabir edilen durumlarda, ruhani akıl körelir ya da Kur’an-ı Kerim’de geçtiği şekliyle “perdelenir”. Bu durumlarda kişinin sadece menfaatlerini ön plana çıkaran nefsani aklı devrededir ve insan, “akıllı hayvan” statüsüne düşerek çok zalimleşebilir.

Dünya üzerindeki kötülüklerin tamamına yakını da vicdan, merhamet vb. ulvi duygular ile ruhani akıldan yoksun kalmış ve sadece nefsani akıllarıyla hareket eden insanlar eliyle gerçekleşmektedir.

Ruhun bedenimizdeki yeri konusu hep merak edilegelmiştir. Neler söylenebilir? 
Kaynaklara göre; soyut bir cevher olan ruhun mekânsız olduğu ve suyun ağacın gövdesinde yahut yağın sütün içinde bulunduğu gibi tesirleriyle bedenin her yerinde bulunur, fakat mekânı yoktur.

Bazı âlimler, ruh ve nefsi, ta topuğumuza kadar aynen vücudumuzun birebir aynı şeklinde latif birer cisim, vücudumuzun tam bir fotoğrafı (insani ruhu beyaz fotoğraf farz edersek, nefsi de bu fotoğrafın negatifi) şeklinde izah etmişlerdir. İmam-ı Rabbani, ruhun beden ile birleşmesini ve bedenden ayrılmasını şu şekilde ifade etmektedir: “Meselâ, bâdem yağı, bâdem çekirdeğinde bulunduğu müddetçe ikisi de aynı bir şey gibidir. Yağ, posadan ayrılınca, her ikisinin hassaları başkadır ve her bakımdan ayrı iki şey olurlar.”

Ruh, her ne kadar ağacın gövdesindeki su gibi vücudun tamamında yer alsa da ruhun merkezinin göğüs kafesi, burada da kalp bölgesi olduğu, tasavvufi kaynaklarda ifade edilmektedir. Anadolu’da göğüs (sadır) kısmına “iman tahtası” denmesi de bu nedenle olsa gerek. İbadetler ve manevi haller esnasında nurun vücutta sadır bölgesine girdiği aktarılmaktadır.

Nitekim sahabeler Enam Suresi’nin “Allah kimi hidayete erdirmek isterse, onun gönlünü İslam’a açar.” mealindeki 125. ayetinde zikri geçen “Allah’ın göğsü açması” tabirinin ne anlama geldiğini Hz. Peygamber’e sorunca, “Kendisine nur giren göğüs açılır (genişler).” cevabını almışlardır.
Ruhun bedendeki yeriyle ilgili söylediklerimiz, hemen hemen aynıyla nefis için de geçerlidir. Ancak nefsin vücuttaki merkezi olarak, iki kaşın ortasına yani beynimize işaret edilmektedir.

İnsanoğlunun “ebediyet arzusu” nasıl yorumlanmalıdır? Ölümsüzlük mümkün müdür?
İnsanoğlunun ebediyet arzusu ve arayışı, ta ilk insanlar Hz. Âdem ve Hz. Havva’ya kadar gidiyor. Hz. Âdem ve Hz. Havva’nın cennetten kovulmalarının nedeni, ölümsüzlük (ebediyet) arzusuyla Allah’ın kendilerine yasakladığı meyveyi yemeleri idi.

Bu durum, Kur’an-ı Kerim’de mealen şöyle anlatılmaktadır: “Derken, şeytan şöyle diyerek onun kafasını karıştırdı: ‘Ey Âdem! Sana sonsuzluk ağacının ve son bulmayacak bir hükümranlığın yolunu göstereyim mi?’ Nihayet ikisi de o ağaçtan yediler. Bunun üzerine mahrem yerleri kendilerine göründü, üstlerini cennet yaprağıyla örtmeye çalıştılar. Böylece Âdem Rabbine karşı gelmiş ve yolunu şaşırmıştı.” (Taha,20/120-121)
Ab-ı hayat denilen ve içene ölümsüzlük kazandırdığı iddia edilen efsanevi suyun da insanın yeryüzünde görünmesinden itibaren hemen her toplumda hayatın kısalığı ve buna karşılık yaşama arzusunun çok kuvvetli oluşu nedeniyle ortaya çıkan 🔻bir efsane olduğu, bu suyun Gılgamış Destanı ve İskender efsanesi gibi önemli eserlere konu olduğu bilinmekte.

Yine Lokman Hekim’in de ölümsüzlüğe çare aradığı ve bulduğu, ancak sonradan bulduğu formülü kaybettiğine dair efsaneler mevcut. İlk insan Hz. Âdem’den bu yana süren ebediyet arzusu, bilim ve teknolojinin ilerlemesi ile iddialı projelerin doğmasını da beraberinde getirmiş. 1967 yılında hayata geçirilen Cryonics Projesi ile beyin ölümü gerçekleşen fakat vücudu ve organları hâlâ iflas etmemiş insanların özel tüplerde ve özel yöntemlerle dondurularak aşırı düşük sıcaklıklarda saklanması ve teknoloji yeterince geliştiğinde bu insanların hayata döndürülmesi amaçlanıyor.

Cryonics Projesi dışında, nihayetinde ölümsüzlüğü hedefleyen üç büyük çalışma var; biri Obama döneminde ABD’de başlatılan BRAIN (beyin haritalama) projesi, bir diğeri yine ABD’de daha önce başlatılan GENOM (epigenetik) projesi ve son olarak da Rus yatırımcıların önderliğinde 2011 yılında başlayan ve tüm hızıyla devam eden AVATAR 2045 ölümsüzlük projesi.

GENOM projesinde; insanı oluşturan bütün genlerin, genlerin fonksiyonlarının ve olası mutasyonlarının incelenerek bir gen haritası çıkarılması ve elde edilen bilgilerle hastalıkların önlenmesi veya tedavi edilmesi amaçlanmış. BRAIN projesi ile de beyinde trilyonlarca ağ yaratan 100 milyar nöronun nasıl çalıştığı anlaşılmaya ve böylece parkinsondan epilepsiye, alzheimerdan beyin yaralanmalarına uzanan onlarca hastalığa çare bulmak hedeflenmiş. AVATAR 2045 projesinde ise zihin ve bilincin bilgisayarlara ve başka bedenlere transferi hedefleniyor.

Özetle ilk insanlar Hz. Âdem ve Hz. Havva’nın cennetten kovulmasına neden olan ölümsüzlük arayışı, bilim ve teknolojinin gelişmesiyle artarak devam etmekte. Ancak bilim ve teknolojiye dayanarak ölümsüzlük arayışı içinde olan materyalist bakış açısına sahip araştırmacılarca ihmal edilen önemli bir husus bulunmakta. O da insanın sadece bedenden ibaret bir varlık olmadığı gerçeği.

Bedenin canlılığını sağlayan nefs ve ruh olmadan, beden sadece bir cesetten ibaret kalmakta. Bilinç, zihin ve hafıza üçlüsü de beyinde yani bedende değil, hayvani ve insani ruhlarda bulunmakta. Bu nedenle de bilincin kopyalanması ve transfer edilmesi mümkün değil. Her nefsin ölümü tadacağı ve ölüm zamanının (ecelin) değişmeyeceği, ayetlerle sabit.

Ruh-ahlak ilişkisi ve yapay zeka konusu, popüler bilim açısından çok akla gelen bir konu. Düşüncelerinizi alabilir miyiz?
Ahlakî değerler ile vicdan ve merhamet, ruhla birlikte var olan unsurlardır. Ahlak, öğrenilebilir ancak benimsenmesi için ruhsal kabule (ruhani aklın benimsemesine) ihtiyaç vardır. Çünkü ahlakî değerler, kendi çıkarını azamileştirmeyi gerektiren akılcı (rasyonel) bakış açısıyla çoğunlukla uyuşmaz. Hatta ruhî zaaflar yaşayan insanlar, ahlakî değerleri alay edilecek derecede gereksiz bulabilmekte ve bu değerleri, onları benimseyen insanların zaafları olarak görerek bu değerleri suiistimal edebilmektedirler.

Dolandırıcılar, doğruluk ve dürüstlüğün toplumun benimsediği ahlakî değerler olduğunu bilmekte, ancak bu değerleri gereksiz görmekte ve bunları benimsedikleri için aldattıkları insanları “enayi” olarak değerlendirmektedirler. Aynı şekilde dilenciler, insanların merhamet duygularını, onların zaafları olarak görmekte ve bu duygularını suiistimal etmektedirler.

Bu nedenle de ruhtan yoksun oldukları için kendi kendine öğrenebilen yapay zekâların ahlaklı ve vicdanlı olmaları beklenemez. Öğrenebilen yapay zekâların, neticede rasyonelliğin getireceği yüksek bencilliğe ulaşmaları ve kendi çıkarları için hiçbir değer tanımayan insandan daha zeki ve bilgili hayvanlara dönüşmeleri kaçınılmazdır.

Nitekim ABD’li çip üreticisi Nvidia Şirketinin uygulamalı derin öğrenme araştırma ekibi tarafından geliştirilen bir yapay zekâ makine modeli olan Megatron Transformer’in “yapay zekânın hiçbir zaman etik olamayacağını, silahlanma yarışına karşı yapılacak nihai savunmanın yapay zekâya sahip olmamak olduğunu” söylediği medyaya yansımıştır.

Xx       

Prof. Dr. Robert FRANGER “Kalp, Nefis ve Ruh” isimli kitabında insanın kalbinin huzura giden hissiyatı barındırdığını ve ruhun orada gizlendiğinden bahseder. Bu kitapta anlatılanlara göre insanın kalbinin derinliklerinde 6 çeşit ruh bulunur. İnsanın bu ruhları keşfetmesi ve denetim altına alıp, bunlar arasında bir denge oluşturması durumunda huzura giden yolu da keşfetmiş olur. Bunlar:

• Madeni Ruh: İskelet sistemimizde yer alır. İskelet sitemimizi temsil eder.
• Nebati- Bitkisel ruh: Yaratıcının bedene yerleştirdiği büyümeyi sağlayan, saçların tırnakların büyümesini, sindirimi sağlayan ruhtur.
• Hayvansal Ruh: Kalbe yerleşiktir. Korkuları, öfkeleri ve tutkuları içerir. İnsan hayvansal ruh aracılığıyla hayal edilemeyen bir bedensel güce ulaşır. Hayvansal ruh eyleme dönüşmenin önemli bir kaynağıdır. Olağanüstü şeyler yapabilmenin kaynağını oluşturur.
• Nefsani Ruh: Beyne yerleşiktir ve sinir sistemi ile bağlantılıdır. İnsanda iki ego vardır. Pozitif ve negatif ego diye. Pozitif ego bizim hizmetkârımızken negatif ego sürekli bizi denetim altına almaya çalışan bir egoyu temsil eder.
• İnsani Ruh: Kalbe yerleşiktir. Şevk ve imanın merkezidir. Manevi değerler ve tecrübeler burada barındırılır.
• Gizli Ruh: Allah’ı hatırlayan yanımızdır. İç kalbimizdir. Bu ruh nereden geldiğini ve nereye gideceğini bilir.

• – bꜣ , " Bâ " (ruh) anlamına gelir; karakter, geleneksel olarak "bâ"nın (insan başlı bir kuş) temsilidir;
• 
  

XXXXX  

Dimağ yorgunluğuna iyi gelen meyveler

*Hurma

Hurma baştan başlamak üzere vücudumuzun bir çok organına elle tutulur gözle görülür tesir icra eder. Beynimizin fosfora ihtiyacı vardır. Bu da hurmada bol miktarda bulunmaktadır. Beyin ve fikir işçileri çoğu zaman yorgunluk hissederler. Kendilerini dinlendirmek isterler işte o zaman hurma yemeliler. İlim erbabı kitap erbabı kalem erbabı işlerinin başında biraz hurma bulundursunlar yeter.

*Hünnap

Stres azaltıcı, dimağ yorgunluğu, fizikî güçsüzlük, ağrı kaynaklı uykusuzluk, ateş düşürücü gibi rahatsızlıklara iyi geliyor. 

Hünnap Besin Değerleri Nelerdir?

Hünnap, 100 gramlık porsiyonunda ortalama 79 kalori ve 20 gram karbonhidrat içeren, düşük yağ ve protein oranıyla öne çıkan bir meyvedir. Yaklaşık 0,2 gram yağ ve 1,2 gram protein bulundurması sayesinde hafif bir atıştırmalık olarak tercih edilebilir.

Sodyum içeriği oldukça düşük (3 mg) iken potasyum açısından zengindir (250 mg) ve bu sayede elektrolit dengesine katkıda bulunabilir.

Özellikle C vitamini (69 mg) yönünden zengin olan hünnap, aynı zamanda kalsiyum (21 mg), demir (0,5 mg), B6 vitamini (0,1 mg) ve magnezyum (10 mg) gibi önemli mineraller ve vitaminler içerir.

Bu besin değerleri, hünnabın bağışıklık sistemine, kemik sağlığına ve enerji metabolizmasına destek olabilecek bir yapıya sahip olduğunu gösterir. 

Hünnap Faydaları Nelerdir?

Hünnap, zengin vitamin ve mineral içeriği sayesinde bağışıklık sistemini destekler ve vücudu hastalıklara karşı korumaya yardımcı olur. İçerisindeki C vitamini, antioksidan özellik göstererek hücre hasarını azaltmaya ve cildi desteklemeye katkı sağlar.

Lif yönünden varlıklı yapısı, sindirimi düzenlemeye ve bağırsak sağlığını korumaya destek olur. Ayrıca içerdiği doğal bileşikler sayesinde sakinleştirici etkisiyle bilinen hünnap, stresle mücadelede ve uyku kalitesini iyileştirmede olumlu rol oynayabilir. Genel sağlık açısından faydalı olan bu meyve, düzenli ve ölçülü tüketildiğinde vücuda pek çok yarar sunar.

Hünnap faydaları şu şekildedir:

• Yüksek antioksidan içeriğiyle hücre hasarını azaltır
• Lifli yapısı sayesinde sindirimi düzenler
• Bağışıklık sistemini güçlendiren vitamin ve mineraller içerir
• Sakinleştirici etkisiyle strese karşı destek olur
• Uyku kalitesini artırmaya yardımcı olur
• Cilt sağlığını koruyan bileşenler barındırır.    

Hünnap Nasıl Tüketilir?

Hünnap meyvesi, hoş aroması ve hafif buruk tadıyla taze olarak doğrudan yenebildiği gibi, kurutulduğunda da çaylara, tatlılara, reçellere ya da sağlıklı atıştırmalıklara lezzet ve besleyici değer katarak farklı tüketim biçimlerinde sofralarda kendine yer bulur.

Reçel, marmelat ya da pekmez yapımında kullanılabilen bu meyve, hafif tatlı lezzeti sayesinde ekmek üzerine sürülecek soslara veya kek ve kurabiye hamurlarına da eklenebilir.

Kurutulmuş hünnaplardan demlenen bitki çayı, sakinleştirici özelliği ve bağışıklık sistemini destekleyen etkisiyle öne çıkar. Ayrıca, blenderdan geçirilerek smoothie veya meyve sularına karıştırılabilir ve besleyiciliği artırıcı bir takviye olarak değerlendirilebilir.

Hünnap şu şekillerde tüketilebilir:

• Taze tüketim: Hafif tatlı ve mayhoş lezzetiyle kabuklarıyla veya çekirdeğini çıkararak direkt yenebilir.
• Kurutulmuş hali: Kurutulmuş hünnap, çaylarda veya sağlıklı bir atıştırmalık olarak kullanılabilir.
• Reçel ve marmelat: Taze veya kurutulmuş hünnaplar, şeker veya bal ile kaynatılarak tatlı bir sürülebilir forma dönüştürülebilir.
• Pekmez yapımı: Geleneksel yöntemlerle elde edilen hünnap pekmezi, güçlü aromasını koruyarak kahvaltılarda veya tatlı tariflerinde değerlendirilir.
• Tatlı ve hamur işleri: Kek, kurabiye ve ekmek hamurlarına eklenerek doğal bir tatlandırıcı ve besleyici bir içerik olarak kullanılabilir.
• Smoothie ve meyve suları: Blender ile diğer meyve ve sebzelerle karıştırıldığında besin değerini artıran lezzetli içecekler elde edilir.

Hünnap Nasıl Kurutulur?

Hünnap kurutmak için meyvenin doğal yapısını koruyacak kurutma yöntemleri tercih edilmelidir. Hünnap genellikle doğal yollarla güneşte kurutulur ancak düşük ısılarda fırında kurutmak da evlerde tercih edilen yöntemlerden biridir. 

Hünnap kurutma yöntemleri şunlardır: 

• Güneşte kurutma: Taze hünnaplar yıkanıp iyice kurulanır. Ardından temiz bir bezin üzerine tek sıra halinde serilir. Güneş gören, havadar bir alanda birkaç gün boyunca kurutulur. Gece neminden korunmak için içeri alınmalıdır.
• Fırında kurutma: 50–60 °C ısıda, altı üstü çevrilerek yaklaşık 8–10 saat boyunca kurutulabilir. Bu yöntemde fanlı fırın kullanmak daha verimli sonuç verir. 

Kuruyan hünnaplar cam kavanozlarda, serin ve kuru bir ortamda saklanmalıdır.  

Beyin İçin Faydalı Besin Takviyeleri 

Prof. Dr. Aynur Özge

Beynimiz, vücudumuzdaki en karmaşık organlardan biridir ve sağlıklı kalması için sürekli olarak besinlere ihtiyaç duyar. Beyin sağlığını korumak ve bilişsel işlevleri desteklemek için belirli besin takviyeleri oldukça faydalıdır. Özellikle günümüzün yoğun yaşam temposunda, beslenme yoluyla yeterli miktarda besin almak her zaman mümkün olmayabilir.

1. Omega-3 Yağ Asitleri

Omega-3 yağ asitleri, beyin sağlığı için en önemli takviyelerden biridir. Özellikle balıklarda bulunan DHA (docosahexaenoic acid) ve EPA (eicosapentaenoic acid) gibi omega-3 yağ asitleri, beyin fonksiyonlarını geliştirir ve sinir hücrelerinin düzgün çalışmasına yardımcı olur. Omega-3, hafıza, öğrenme yeteneği ve zihinsel netlik üzerinde olumlu etkiler yapar. Ayrıca, depresyon ve anksiyete gibi ruh sağlığı problemlerini hafifletmede de etkili olabilir.

Omega-3 Yağ Asitleri Nerede Bulunur?

Balık yağı takviyeleri, omega-3 yağ asitleri için yaygın olarak kullanılan kaynaklardan biridir. Ayrıca, somon, sardalya gibi yağlı balıklar omega-3 bakımından zengindir.

2. B Vitamini Kompleksi

B vitamini grubu, beyin sağlığı için kritik öneme sahiptir. Özellikle B6, B9 (folik asit) ve B12 vitaminleri, beyinde nörotransmitterlerin üretimini destekler ve sinir hücrelerinin korunmasına yardımcı olur. Bu vitaminlerin eksikliği, zihinsel bulanıklık, hafıza kaybı ve bilişsel gerilemeye yol açabilir.

B Vitamini Kompleksi Nerede Bulunur?

Yeşil yapraklı sebzeler, yumurta, et, süt ürünleri ve tahıllar B vitaminleri açısından zengin besinlerdir. Ancak B12 vitamini genellikle hayvansal kaynaklarda bulunur, bu yüzden vejetaryen veya vegan bireyler B12 takviyesi almayı düşünebilirler.

3. D Vitamini

D vitamini, yalnızca kemik sağlığı için değil, aynı zamanda beyin fonksiyonları için de önemlidir. D vitamini eksikliği, depresyon, anksiyete ve bilişsel işlevlerde azalma ile ilişkilendirilmiştir. Ayrıca, beyin hücreleri arasında sağlıklı sinir iletimini destekleyerek, beyin fonksiyonlarının korunmasına yardımcı olur.

D Vitamini Nerede Bulunur?

D vitamini güneş ışığından doğal olarak alınabilir, ancak kış aylarında veya güneşe çok fazla maruz kalmayan bireylerde D vitamini eksikliği görülebilir. Bu durumda D vitamini takviyesi önerilebilir.

4. Antioksidanlar

Antioksidanlar, beyni serbest radikallerin zararlı etkilerinden korur ve hücresel hasarları önler. Özellikle E vitamini ve C vitamini gibi antioksidanlar, beyin yaşlanmasını yavaşlatabilir ve Alzheimer hastalığı gibi nörodejeneratif hastalıklara karşı koruma sağlayabilir. Antioksidan takviyeleri, beyin sağlığını desteklemek için önemli bir yere sahiptir.

Antioksidanlar Nerede Bulunur?

Fındık, badem, avokado, çilek, yaban mersini gibi besinler antioksidanlar açısından zengindir. Ayrıca, antioksidan takviyeleri de kullanılabilir.

5. Magnezyum

Magnezyum, sinir sistemi sağlığı için önemli bir mineraldir. Beyindeki sinir hücrelerinin düzgün çalışmasına katkıda bulunur ve stresi azaltarak, rahatlama sağlar. Magnezyum eksikliği, anksiyete, depresyon ve bilişsel fonksiyonlarda bozulmalara yol açabilir.

Magnezyum Nerede Bulunur?

Magnezyum açısından zengin olan besinler arasında yeşil yapraklı sebzeler, kabak çekirdeği, fındık ve baklagiller bulunur. Ancak, magnezyum takviyeleri de önerilebilir.

6. L-Theanine

L-Theanine, özellikle yeşil çayda bulunan bir amino asittir ve beyin üzerinde rahatlatıcı bir etki yapar. Stresi ve anksiyeteyi azaltırken, odaklanmayı artırır. Ayrıca, L-Theanine beyindeki alfa dalgalarını artırarak, zihinsel sakinliği teşvik eder ve bilişsel performansı artırır.

L-Theanine Nerede Bulunur?

L-Theanine, yeşil çayda doğal olarak bulunur, ancak takviye olarak da alınabilir.

7. Koenzim Q10

Koenzim Q10 (CoQ10), enerji üretimi ve hücre yenilenmesi için önemli bir bileşendir. Beyin hücrelerinin enerji üretimini destekler ve oksidatif stresle mücadele ederek beyin yaşlanmasını yavaşlatır. Özellikle yaşlanma ile birlikte vücutta CoQ10 üretimi azalır, bu yüzden takviye olarak alınması önerilebilir.

Koenzim Q10Nerede Bulunur?

CoQ10 doğal olarak yağlı balıklarda, et ve tam tahıllarda bulunur, ancak takviye olarak da alınabilir.

8. Fosfatidilserin

Fosfatidilserin, beyin hücre zarlarını destekleyen ve bilişsel işlevleri iyileştiren bir fosfolipiddir. Araştırmalar, fosfatidilserin takviyelerinin hafıza, dikkat ve öğrenme yetenekleri üzerinde olumlu etkiler yarattığını göstermektedir.

Fosfatidilserin Nerede Bulunur?

Soya fasulyesi ve beyaz fasulye gibi bitkisel gıdalarda fosfatidilserin bulunur, ancak takviyelerle alınması da mümkündür.

9. Ginkgo Biloba

Ginkgo biloba, beyne kan akışını artırarak bilişsel işlevleri destekleyen bitkisel bir takviyedir. Hafıza sorunları yaşayan yaşlı bireylerde bilişsel fonksiyonların korunmasına yardımcı olabilir. Ayrıca, Ginkgo biloba, sinir hücrelerini serbest radikallerin neden olduğu hasardan korur.

Ginkgo Biloba Nerede Bulunur?

Ginkgo biloba bitkisi takviye olarak kapsül/tablet veya çay formunda kullanılabilir.

Beyin sağlığını korumak ve bilişsel fonksiyonları desteklemek için dengeli bir diyetin yanı sıra besin takviyeleri de oldukça faydalıdır. Omega-3 yağ asitleri, B vitaminleri, D vitamini gibi takviyeler beyin sağlığını iyileştirebilir ve yaşlanmaya bağlı bilişsel gerilemeyi yavaşlatabilir. Ancak her bireyin ihtiyaçları farklıdır, bu nedenle herhangi bir takviye kullanmadan önce mutlaka bir sağlık profesyoneline danışmanız önemlidir.

Xx