Artemis Tapınağı;Plinius&İskender.

Konum ve tarih:

⚠️Efes'teki Artemis Tapınağı'nın başlıca birincil kaynakları Plinius'un Doğa Tarihi  Pomponius Mela'nın yazıları ^vePlutarkhos'un İskender'in Hayatı dır .‼️

1572 Octo Mundi Miracula'dan , modern zamanlarda tapınağın bilinen en eski temsili. Elle renklendirilmiş gravür Martin Heemskerck'e ait .

Artemis Tapınağı veya Artemision (Yunanca : Ἀρτεμίσιον ; Türkçe : Artemis Tapınağı ), Diana Tapınağı olarak da bilinir. Türkiye'de, modern liman kenti İzmir'in yaklaşık 75 kilometre (47 mil) güneyinde, antik Efes kentinin yakınında yer alıyordu. Günümüzde bu alan, modern Selçuk kasabasının kenarında yer almaktadır.MS 401'de yıkıldığı veya yok edildiği düşünülüyor. MÖ 550 civarında Giritli mimar Chersiphronve oğlu Metagenes tarafından başlatıldı . Proje, Lidyalı Croesus tarafından finanse edildi ve tamamlanması 10 yıl sürdü.❗️

Efes'teki kutsal alan ( temenos ), Artemision'un kendisinden çok daha eskiydi. Pausanias , bunun İyon göçünden yıllar önce yapıldığından, hatta Didyma'daki Apollonkehanet tapınağından bile daha eski olduğundan emindi. Şehrin İyon öncesi sakinlerinin Lelegler ve Lidyalılar olduğunu söyledi.

Callimachus , Artemis İlahisi'ndeEfes'teki en eski temenosu , dini uygulamalarının zaten ana tanrıçaları Artemis'in bir imgesine ( bretas ) odaklandığını hayal ettiği efsanevi savaşçı kadınlar olan Amazonlara atfetti . Pausanias, tapınağın Amazonlardan önce olduğuna inanıyordu .

David George Hogarth tarafından yapılan kazılar; Tunç Çağıkadar erken bir tarihte işgal edildiğini ve bir dizi çanak çömlek buluntusunun , MÖ 8. yüzyılın ikinci yarısında sert kilden bir tabana sahip peripteros bir tapınağın inşa edildiği Orta Geometrik zamanlara kadar uzandığını doğruladı.

MÖ 7. yüzyılda, bir sel tapınağı tahrip etti ve orijinal kil zeminin üzerine yarım metreden fazla kum ve yüzen cisim bıraktı. 

1572 Octo Mundi Miracula'dan , modern zamanlarda tapınağın bilinen en eski temsili. Elle renklendirilmiş gravür Martin Heemskerck'e ait .

Sidonlu Antipater:

Efesliler tarafından finanse edilen, Sidonlu Antipater'in dünyanın yedi harikası listesinde anlatılmaktadır :

Arabalar için bir yolun bulunduğu yüce Babil'induvarını , Alpheus'un yanındaki Zeus heykelini , asma bahçeleri , Güneş'in devini , yüksek piramitlerin muazzam işçiliğini ve Mausolos'ungeniş mezarını gördüm ; fakat bulutlara yükselen Artemis evini gördüğümde, diğer harikalar parlaklıklarını yitirdi ve dedim ki, "İşte, Olimpos dışında Güneş hiçbir zaman bu kadar görkemli bir şeye bakmadı". 

İstanbul Miniatürk Park'ta bulunan Artemis Tapınağı'nın bu maketi , üçüncü tapınağın muhtemel görünümünü yeniden yaratmaya çalışmaktadır.

Olimpos Dağı (Yunanca: Olympos; eskiden Türkçe: Semavatevi), Yunanistan'ın en yüksek dağıdır. Selânik'in yaklaşık 80 km güneybatısında, Teselya ve Makedonya arasındaki sınırda; Larisa ve Pierya bölgeselleri arasındaki Olympus Sıradağları'nda bulunmaktadır. Ege Denizi'nin Termaikos Körfezi yakınlarındaki Olympus masifinin bir parçasıdır. 

~ Olimpos Beydağları Millî Parkı, 1972 tarihinde Antalya ili Kemer ilçesi sınırarı içinde bulunan doğal ve tarihi güzelliklerin korunması için sit alanı olarak korunmaya alınan bölge. = Antalya'nın güneybatısında bulunan Sarısu'dan başlayarak Kemer - Kumluca kıyı şeridi boyunca Akdeniz'e paralel Gelidonya Burnu'na kadar uzanmakta.

Tırmanış;

🧗🏻‍♂️Dağa yönelik ilk keşif gezilerinden birini Avcı lakabıyla da bilinen Osmanlı Sultanı IV. Mehmet'in gerçekleştirdiği söylenir. 

Mitoloji;

Antik Yunan inanç sisteminde, dağın zirvesinde bulutların arasında Yunan tanrıları yaşar. Tanrılar, dağın adından dolayı Olimposlular ya da Oniki Olimposlu olarak anılır. Dağ, Titanlar Savaşı'nda Olimposluların kalesi durumundadır.

İkinci aşama;

Yeni tapınak en azından kısmen , Lidyaimparatorluğunu kuran ve Efes'in hükümdarı olan Kroisos  ^{tarafından desteklendi.} MÖ 550 civarında Giritli mimar Chersiphron ve oğlu Metagenes tarafından tasarlanıp inşa edildi. Mermerden inşa edilen ilk Yunan tapınağı olduğu düşünülüyordu. Peripteral sütunları , tanrıçanın kült heykelini barındıran cellanınetrafında geniş bir tören geçidi oluşturan çift sıralar halinde yaklaşık 13 m (40 ft) yüksekliğindeydi. Yaşlı Plinius'a göre bu sütunlardan otuz altısı kabartma oymalarla süslenmişti. Endoios tarafından yeni bir abanoz veya kararmış üzüm ağacı kült heykeli yontuldu ve onu barındırmak için açık hava sunağının doğusuna bir naiskosdikildi.

Artemis Tapınağı'nın temel yatağından bilinen en eski yazılı sikke: Efes'ten Phaneos'un elektron sikkesi , MÖ 625-600. Ön yüz: Sağda otlayan geyik , ΦΑΝΕΟΣ (geriye dönük). Arka yüz: Her biri yükseltilmiş kesişen çizgilere sahip iki çukur delgi. ^[ 9 ]

Bu döneme ait zengin bir temel yatağı, "Artemision yatağı" olarak da bilinir, gümüş-altın alaşımı elektrumdan yapılmış en eski sikkeler de dahil olmak üzere binden fazla eşya ortaya çıkarmıştır . ^Yatak , MÖ 625-600 yıllarına tarihlenen ve Efes'ten gelen Phanes'in, ("Ben Phanes'in rozetiyim") efsanesine sahip veya sadece ("Phanes'in") adını taşıyan en eski yazılı sikkelerden bazılarını içerir .

Kutsal alanın kadim sürekliliğinden habersiz görünen Yaşlı Plinius, yeni tapınağın mimarlarının depremlere karşı önlem olarak onu bataklık zemine, alt temel katmanlarını ise yün ve dövülmüş kömürle inşa etmeyi seçtiklerini iddia etmektedir.

Tapınak, tüccarlar, krallar ve turistler tarafından ziyaret edilen önemli bir cazibe merkezi haline geldi; bunların çoğu Artemis'e mücevher ve çeşitli eşyalar şeklinde saygı gösterdi . Ayrıca, zulümden veya cezadan kaçanlara sığınak sağladı; bu gelenek, önce Dionysos ve daha sonra Herakles tarafından cezalandırılmaktan korunmak için iki kez tanrıçanın korumasını arayan Amazonlarla bağlantılıydı. Diogenes Laertius, insan düşmanı filozof Herakleitos'un Efes'teki medeni yaşamı tamamen onaylamadığını, tapınakta çocuklarla eklem kemiği oynadığını ve daha sonra yazılarını oraya bıraktığını iddia eder. 

Üçüncü aşama;

İskender tapınağın yeniden inşası için ödeme yapmayı teklif etti; Efesliler, "bir tanrının diğerine tapınak inşa etmesinin uygunsuz olacağını" söyleyerek nazikçe reddettiler ve sonunda onun ölümünden sonra kendi masraflarıyla yeniden inşa ettiler. Çalışmalar MÖ 323'te başladı ve uzun yıllar devam etti. Üçüncü tapınak ikincisinden daha büyüktü; 137 m (450 ft) uzunluğunda, 69 m (225 ft) genişliğinde ve 18 m (60 ft) yüksekliğindeydi ve 127'den fazla sütunu vardı. Atinalı Athenagoras , Daedalus'un bir öğrencisi olan Endoeus'u Artemis'in ana kült heykelinin heykeltıraşı olarak adlandırır . 

4. yüzyılda yeniden inşa edilen bir sütunun tabanından bir davul, şu anda British Museum'da.

Pausanias (yaklaşık MS 2. yüzyıl) tapınakta Artemis Protothronia'ya (Artemis "birinci koltukta") adanmış başka bir görüntü ve sunak ve bu sunağın üstünde heykeltıraş Rhoecus'un (MÖ 6. yüzyıl) yaptığı Nyx'in(Gece'nin ilk tanrıçası) antik bir figürü de dahil olmak üzere bir görüntü galerisi olduğunu bildirir. Plinius, Efes'in efsanevi kurucuları ve Efesli Artemis'in orijinal koruyucuları olan Amazonların Scopas tarafından oyulmuş görüntülerini anlatır. Edebi kaynaklar tapınağın resimlerle, altın ve gümüşle yaldızlanmış sütunlarla ve ünlü Yunan heykeltıraşlar Polyclitus , Pheidias , Cresilas ve Phradmon'un dini eserleriyle süslendiğini anlatır. 

MÖ 356'da tapınak yandı.🔥Aristotelestapınağın yangınını anlatır, ancak nedenini anlatmaz. Yunan ve Roma tarih geleneğinde tapınağın yıkımı Büyük İskender'in doğumuyla aynı zamana denk geldi (yaklaşık 20-21 Temmuz MÖ 356). Plutarkhos , Artemis'in yanan tapınağını kurtarmak için İskender'in doğumuyla çok meşgul olduğunu belirtir; yangının nedenini belirtmez. 

Stefan Karweise herhangi bir kundakçının ahşap çatı iskeletine erişmesi gerektiğini belirtir; ^{(s. 57)} Knibbe (1998) onaylı tapınak muhafızları ve bekçilerinden oluşan "tam bir birlik"ten bahseder.

Yeni Ahit'e göre, Efes'te ilk Hristiyan misyonerinin ortaya çıkması, yerel halkın tapınağın onursuzluğundan korkmasına neden oldu. 2. yüzyıl Yuhanna'nın İşleri,tapınağın yıkımına dair apokrif bir hikaye içerir : Havari Yuhanna, Artemis Tapınağı'nda alenen dua etti, iblisleri kovdu ve " birdenbire Artemis sunağı birçok parçaya bölündü ... ve tapınağın yarısı yıkıldı", ağlayan, dua eden veya kaçan Efeslileri anında dönüştürdü. 

Buna karşılık, MS 162 tarihli bir Roma fermanı, Artemis için yıllık Efes festivali olan Artemesion'un önemini kabul etti ve resmi olarak Mart-Nisan ayinindeki birkaç kutsal günden bir aya uzatıldı; "Efes'in ayin takvimindeki en büyük ve en görkemli dini festivallerden biri". 

MS 268'de, Jordanes'e göre^{, " Respa, Veduc ve Thurar"} önderliğindeki Gotlar tarafından yapılan bir akın , "birçok kalabalık şehri harap etti ve Efes'teki ünlü Diana tapınağını ateşe verdi." 

tapınak onarılmış ve bize tekrar açılmış olabilir veya geç Roma İmparatorluğu'nda putperestlerin zulmü sırasında resmi kapanışına kadar terk edilmiş olabilir. 268'den sonra kullanılmış olabileceğine dair işaretler var, çünkü Hristiyan yazarlar 5. yüzyılda kapatıldığından bahsediyor. İskenderiyeli Ammonius , muhtemelen MS 407 gibi erken bir tarihte veya en geç 5. yüzyılın ortalarında kapatıldığını söylüyor . Kent Hıristiyanlaştırılıp tapınak kapatıldıktan sonra, Artemis isminin Efes'teki tüm yazıtlardan silindiği anlaşılıyor. 

İskenderiyeli Cyril, tapınağı yok eden kişi olarak Konstantinopolis Başpiskoposu John Chrysostom'u gösterdi ve ondan "şeytanları yok eden ve Diana tapınağını deviren" olarak bahsetti. Daha sonraki bir Konstantinopolis Başpiskoposu olan Proclus , John'un yaptıklarını "Efes'te Midas'ın sanatını yağmaladı" diyerek not etti, ancak bu iddiayı destekleyecek çok az kanıt var. 

Xxx