Kişniş, kinzi ya da (Coriandrum sativum), maydanozgiller (Apiaceae) familyasından, yaprakları maydanozu andıran, 20-60 santimetre yüksekliğinde, tüysüz, bir yıllık ve otsu bir bitkidir.
Eski Mısır, Çin ve eski Sankristlere dayanan bir tarihçesi vardır. (Coriandrum sativum) Latince ismidir. Ülkemizde ana vatanı Akdeniz havzası olmakla birlikte bir çok yerde üretilir. Konya, Isparta ve Burdur'da en fazla yetiştirilir.
❗️Kişniş yaprakları daha yuvarlakken, maydanoz yaprakları sivridir. Ancak ikisini birbirinden ayırmanın en iyi yolu onları koklamaktır. Maydanozun taze, hafif bir bitkisel kokusu varken, kişnişin çok daha güçlü, baharatlı, turunçgil aroması vardır.
ERZURUM'A ÖZGÜ BİTKİ
Aşotunun diğer isimleri nelerdir diye sorarsanız kişniş, kişnit, Abaza otu, yumurcak, kara kimyon, sativum, kinzi, kuzbere olarakda adlandırlır.
Bu bitkinin baharat olarak kullanılan kurutulmuş meyvesi veya tohumuna da kişniş adı verilir.
Kişniş sözcüğü Türkçeye Farsçadangeçmiştir. Kinzi adı ise Gürcüce "kindzi"den (ქინძი) gelir. Anavatanı Akdeniz ülkeleridir. Güneybatı Asya ve Kuzey Afrika'da yetişir.
🔻Rezene ve anason aynı mı?
Rezene tohumları anasondan daha az tatlıdır ve daha hafif bir tada sahiptir; anason tohumları çok daha tatlı, daha güçlü bir siyah meyan kökü lezzetine sahiptir.
🔻Kişniş ve rezene aynı mı?
Üç dosha'ya da uygundur. Kimyon sıcak ve keskin= kişniş serin ve kekre=rezene ise tatlı ve serindir, nem verir.
Pelin otu, anason, kimyon, rezene ve dereotu gibi bitkilere alerjisi olan kişiler kişnişe de alerjik reaksiyon gösterebilir.
Kullanımı;
Baharatı kişniş bitkisinin küre biçimli sarımsı yeşilden, açık kahverengine kadar değişen renklerdeki meyvelerinin kurutulması ya da öğütülmesiyle elde edilir. Ayrıca bitkinin taze yaprakları salatalarda ve kökleri de baharat olarak kullanılır. Ferahlatıcı hoş bir kokusu, tatlımsı baharlı ve meyvemsi bir lezzeti vardır. Et yemeklerinde ve zeytinyağlı dolmalara çeşni katmak için kullanılan yaprakları, yakıcı bir tat verir. Köfte baharının ana maddesidir.
"Buhur şekeri" olarak da adlandırılan renkli şekerle kaplanmış kişniş tohumu düğünlerde misafirlere ikram edilir.
Sivilce ve yaralara antiseptik olarak kişniş çayı sürülür.
Aşotu nerede bulunur, alınır diye sorar iseniz mevsimi sonbahar eylül ayıdır. Yılda iki hafta kadar piyasada bulunur. Taze aşotunu semt pazarlarından satın alabilirsiniz. Kurutulmuş aş otu ve kişniş tohumunu ise aktarlardan temin edebilirsiniz.
Taze, kurutulmuş, salamura olarak tüketilir. Yine tohumu baharat olarak kullanılır. Tek başına yemeği yapılabilir.
Erzurum'da kullanımı çok yaygın olup ayran aşı (ayran çorbası) ile birlikte anılır. Erzurum'da her evin buzdolabında hazırlanmış aşotu mevcuttur. Çerkez ve Abazalar da çok kullanır. Hatta bir ismi de Abaza otudur. Çerkez tavuğuna tat verir. Azeri ve Gürcü mutfağında da sık kullanılır.
En sık kullanım alanı ayran çorbası, yayla çorbası (yoğurt çorbası) ve çorbalardır. En çok tavuk yemeklerinde, güveçte yapılan yemekler de, salatalarda, menemende kullanılır. Kebap, köfte, taze ve kuru fasulye, biber dolması, soslara , bulgur pilavı gibi yemeklere katılır.
Tohumu tarhana ve turşularda (özellikle domates turşusunda) kullanılır. Ayrıca içki ve likör imalatında, pasta ve şekercilikte kullanılır.
Aşotu Salamurası (Aşotu Nasıl Saklanır)
Taze aşotunu salamurasını yaparak buzdolabında iki seneye kadar muhafaza etmek mümkündür.
Yapılışı :
Aşotunu temizleyin. Yıkayın. Sadece yapraklarını değil gövdesini de kullanın. Bir bıçak yardımı ile ince ince kıyın. Tuzlayın. İki saat kadar bekletin. Daha sonra tekrar yıkayın ve tuzundan arındırın. El ile iyice sıkıp suyunu süzün. Aralarına iri tuz serperek cam bir kavanoza bastırın. Kapağını sıkıca kapatın.
Kişniş Çayı Nasıl Hazırlanır?
Kişnişi şifalarından faydalanmak için alan kişiler çayını da içerler. Bir tatlı kaşığı kişniş tohumu biraz ezilerek bir bardak kaynamış suda beş dakika demlenmek sureti ile içilir.
Paylaşım:Vehip Atalay Kitapsarayı-Erzurum
&
KAYKÇA:
- ^ "Arşivlenmiş kopya". 22 Aralık 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Aralık 2015.
- ^ "Türk Dil Kurumu Sözlük". Türk Dil Kurumu.
- ^ "ქინძი" - Gürcistan Ulusal Kütüphanesi
- ^ Eriksson, Nicholas; Wu, Shirley; Do, Chuong B.; Kiefer, Amy K.; Tung, Joyce Y.; Mountain, Joanna L.; Hinds, David A.; Francke, Uta (29 Kasım 2012). "A genetic variant near olfactory receptor genes influences cilantro preference". Flavour. 1 (1): 22. doi:10.1186/2044-7248-1-22. ISSN 2044-7248.
bitki Silphium. Daha önce söz ettiğim ve Anadolu’da ‘çakşır’ denilen Ferula’nın çok yakın akrabası.
Bronz Çağı’ndan itibaren Libya’dan ithal edildiği ve Girit’te de olduğu Knossos’ta bulunan MÖ 2000’lere ait yazıtlardan bilinen Silphium, antik çağda önemli bir ticaret ürünü. Silphium o kadar değerliydi ki Kyrene paraları üzerinde resmedilmişti.
Herodot, Hipokrat, Plinius, Dioscorides ve Galenus’un söz ettiği bitkinin mucize denilecek kadar çok faydası sayılıyor.
Menstruasyon döngüsünde ve doğum kontrolünde kullanıldığı biliniyor.
Adet döngüsü, menstrüasyon (adet dönemi), foliküler faz=(Östrojen seviyesi yükselir), ovulasyon (yumurtlama=LH Hormonu) ve luteal faz= (progesteron salgı) olmak üzere 4 ana evreden oluşur.
Adaçayı: Östrojen benzeri etkisiyle hormon dengesini destekler.
Foliküler Faz
Foliküler faz menstrüasyondan sonra başlar ve ovulasyon (yumurtlama) ile biter. Östrojen seviyesi yükselir. Beyindeki hipotalamus tarafından uyarılan hipofiz bezi tarafından FSH (Folikül uyarıcı hormon) salgılanmasıyla overlerde (yumurtalıklar) ortalama 5-20 adet folikül olgunlaşmaya başlar. Ancak tek bir yumurta döllenmeyi sağlayacak olgunluğa erişir. Eğer birden fazla folikül olgunlaşır ve döllenirse çoğul gebelikle sonuçlanır.
🔴
ŞEYTANTERSİ
El-Kanun Fi't Tıbb'daki adı: Hıltit
Türkçe adı: Şeytantersi
Etken maddesi: Uçucu yağ, resin, zamk ve organik asitler.
Literatürde bildirilen kullanımları: Sinir sistemi yatıştırıcı, hazmı kolaylaştırıcı, spazm söktürücü.
El-Kanun Fi't Tıbb'daki kullanılışı: Gaz söktürücü, saçkırana karşı, sinirsel ağrılarda ve sinir sistemi yatıştırıcı, göğüs yumuşatıcı olarak, idrar söktürücü.
📌* Şeytantersi, maydanozgillerden ana vatanı İran olan bir Ferula türüdür. Şeytantersinin çiğ halde iken sarımsağa benzer kuvvetli bir kokusu vardır ancak pişirildiğinde pırasayı andıran yumuşak bir tadı vardır. İsmi çok kötü kokusu yüzünden verilmiştir.
XXXXXXXX
Büyük sarı çiçekleri ile bilinen çakşır otu türünün ismi "kerkul" olarak bilinir. Helizdağlı olarak bilinen türü ise büyük tohumları ile bilinir.
Helizdağlı türünün yapraklarını açtığınız zaman ise içerisinden süt aktığını görmek mümkündür.
❗️Bunun haricinde ise bu bitkinin en az otuz farklı türü olduğu bilinir.
İskandinav kabilesinin bir parçası olarak da kabul gören ot, genellikle "rezene" olarak bilinir.
Bu ot türü rezene olmasa dahi "dev rezene" ismi ile anıldıkları hakkında bazı bilgiler vardır.
Rezene çayının faydaları olduğu kadar çakşır otu ile hazırlanan çayında birçok faydası bulunur.
Çakşır otu faydaları ile bilinen çok çiçekli bir bitki türüdür. Sağlık açısından faydaları olduğu için toplanan bu ot, bir süre kurutulur.
Daha sonrasında ise çakşır otu faydalarından yararlanmak için genellikle kurutulmuş ot ile çay hazırlanır.
Yenilebilen çakşır otu türleri genellikle çay yapımı için de uygun türlerden birisi olarak bilinir. Maydanoz familyasının bir parçası olan bitki genellikle sarı renk çiçeklere sahiptir.
Boyu ise 2 - 3 metre civarındadır. İnsan vücudunun bazı ihtiyaçlarını karşılamaya yardımcı olan ot, vücudumuzdaki bazı eksik mineral ve vitaminleri içerir.
Böylelikle eksik vitaminleri alabilmemize imkan sağlar.
gün içerisinde belirli bir miktarda çakşır otu çayı içmek özellikle bağışıklık sistemi için büyük önem taşır. Çayı ve suyunun bilinen bazı faydaları arasında şu maddelere yer verilir;
- Kas ve eklem ağrılarının hafiflemesine yardımcı olur.
- Kan şekerinin düşmesine yardımcıdır.
- Ağrı kesici özelliği bulunur.
- Astım hastalığı için faydalıdır.
- Bronşite iyi gelir.
- Sinir sistemini düzenler.
- Sakinlik verir.
- Soğuk algınlığını önleyici özellikleri vardır.
- İştahı açar.
- Kilo almak isteyenler için destekleyicidir.
Aktarlarda bulmak mümkündür. Aktarlarda bitkinin kökü, suyu ve yağı satılır.
Aynı zamanda çakşır otunun tozunu ya da macununu da aktarlarda bulabilme imkanınız vardır.
Çakşır otundan çay yapmak için kök tercih edilebileceği gibi toz halinde kullanımı da tercih edilebilir. Çakşır otu kökünün bilinen bazı faydaları şu şekilde sıralanır;
- Sinir sisteminin düzenlenmesine yardımcı olur.
- Vücutta oluşan ağrıları hafifletir.
- Vücudu toksinlerden temizler.
- Kan şekerinin dengelenmesi ne yardımcı olur.
- Cilt lekelerinin giderilmesini destekler.
- Akne oluşumunu engelleyici özelliği vardır.
- Kemik yapısını güçlendirir.
- Afrodizyak özelliği bulunur.
ÇAKŞIR KÖKÜ NASIL KULLANILIR?
Çakşır kökünden su elde etmek için ilk önce su kaynatmak gerekir. Bir fincan kaynar suyun içerisine çakşır kökü ya da çakşır tozu katılır. Daha sonrasında fincanın üzeri kapatılır ve beş dakika boyunca dinlenmeye bırakılır. Hazırlanmış olan su beş dakika sonra içilecek kıvama gelir. Bu su genellikle çakşır çayı olarak da adlandırılır. Soğuk ve sıcak içime uygun olan çayı günde bir fincan kadar tüketmeniz yeterli olur. Daha fazla çakşır suyu ya da çakşır çayı tüketmeniz, sağlığınız açısından zararlı bazı durumları ortaya çıkarır.
Günümüzde çakşır otu adı altında birçok farklı bitki yer alır. Bunların bazıları çakşır otu türleri olsa da diğerleri sadece bu ota benzeyen farklı bitki türleridir.
Şeker Hastalığına Karşı Vücut Sigortası
Çaşır, dağlarda yetişen buruk bir tadı olan yabani bir bitkidir. Çaşır doğrudan yenildiği gibi, patates haşlamasıyla karıştırılıp tereyağında kavrularak da yenir. Bunun dışında çaşır haşlanır, haşlanan çaşır un ve yumurtaya batırılarak yağda kızartılır, buna çaşır kızartması denir.
Erzurumlular yılda en az bir defa çaşır yer.
Xxx
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder
Hallo 🙋🏼♀️